Trong đời sống hiện đại, vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng, trong đó rác thải sinh hoạt đóng vai trò không nhỏ. Những loại rác tưởng chừng vô hại như túi nylon, thức ăn thừa, tóc rối hay bao bì nhựa, nếu không được xử lý đúng cách, lại có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho hệ thống thoát nước đô thị. Vậy, cụ thể ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến hệ thống thoát nước như thế nào? Hệ quả và giải pháp ra sao? Cùng tìm hiểu ngay.
Những ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến hệ thống thoát nước
Rác thải sinh hoạt xuất hiện trong hệ thống cống thoát nước chủ yếu do những nguyên nhân sau:
✔️ Ý thức của người dân còn thấp: Nhiều người dân có thói quen vứt rác bừa bãi, đặc biệt là đổ trực tiếp rác xuống miệng cống thoát nước hoặc xuống bồn cầu, chậu rửa… Điều này khiến rác bị cuốn theo dòng nước và mắc kẹt trong hệ thống cống.
✔️ Thiếu thùng rác và hệ thống thu gom hợp lý: Ở rất nhiều khu vực, đặc biệt là các khu dân cư đông đúc hoặc khu vực ven đô, thùng rác công cộng còn thiếu hoặc không được đặt đúng nơi thuận tiện, khiến cho người dân đổ rác xuống cống như một cách “giải quyết nhanh”.
✔️ Hệ thống cống hở hoặc không có nắp đậy: Các cống rãnh không được che đậy hoặc nắp cống bị hỏng tạo điều kiện cho rác rơi vào dễ dàng từ đường phố hoặc bị gió cuốn vào.
✔️ Không có hoặc thiếu công tác tuyên truyền – giáo dục cộng đồng: Nhiều người chưa nhận thức được hậu quả lâu dài của việc xả rác vào cống thoát nước, dẫn đến hành vi lặp lại theo thói quen mà không thấy rõ tác hại.
✔️ Thói quen sinh hoạt không hợp vệ sinh trong một số hộ gia đình: Ví dụ như việc đổ thức ăn thừa, dầu mỡ, bã cà phê, khăn giấy... xuống bồn rửa hoặc nhà vệ sinh cũng góp phần làm tắc nghẽn đường ống thoát nước.
Những lý do khiến cho rác thải sinh hoạt xuất hiện trong hệ thống thoát nước
Rác thải sinh hoạt (như túi nilon, chai nhựa, thức ăn thừa, khăn ướt, bỉm, dầu mỡ, và các chất thải hữu cơ) khi không được quản lý đúng cách và xả xuống hệ thống thoát nước sẽ gây ra nhiều tác động tiêu cực nghiêm trọng. Những ảnh hưởng này sẽ không chỉ làm giảm hiệu suất của hệ thống thoát nước mà còn gây ô nhiễm môi trường, tăng chi phí bảo trì, và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Gây tắc nghẽn cống thoát nước
Khi rác thải lớn (túi nilon, chai nhựa, khăn ướt, bỉm) không phân hủy được sẽ mắc kẹt trong cống hoặc hố ga, làm cản trở dòng chảy. Dầu mỡ từ rác thải sinh hoạt (thức ăn thừa, dầu ăn) đóng kết trên thành cống, thu hút rác thải khác, gây tắc nghẽn nghiêm trọng hơn. Rác thải nhỏ (vụn thức ăn, lá cây) tích tụ lâu ngày tạo thành các mảng bám, làm hẹp đường ống và giảm khả năng thoát nước.
Hậu quả: Nước thải không thoát được, dẫn đến ngập lụt, đặc biệt trong mùa mưa hoặc bão. Gây ứ đọng nước trên đường phố, làm gián đoạn giao thông và sinh hoạt của người dân. Tăng áp lực lên hệ thống cống, dẫn đến nguy cơ nứt vỡ hoặc sụp lún.
Ô nhiễm môi trường
✔️ Ô nhiễm nguồn nước: Rác thải sinh hoạt (túi nilon, chai nhựa) không phân hủy được sẽ trôi ra sông, hồ, hoặc nước ngầm nếu hệ thống cống bị tắc hoặc rò rỉ, gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng. Các chất hữu cơ (thức ăn thừa, dầu mỡ) phân hủy trong cống sinh ra các chất độc hại (H2S, metan), làm ô nhiễm nước và gây chết sinh vật thủy sinh.
✔️ Ô nhiễm không khí: Rác thải tích tụ trong cống phân hủy, sinh ra khí độc (H2S – mùi trứng thối, metan, amoniac), gây mùi hôi khó chịu, làm ô nhiễm không khí xung quanh. Khí metan tích tụ trong cống còn có nguy cơ gây cháy nổ (metan dễ cháy, có thể gây cháy nổ nếu gặp tia lửa).
✔️ Hậu quả: Gây ô nhiễm môi trường sống, ảnh hưởng đến chất lượng không khí và nước sạch của cộng đồng. Làm mất mỹ quan đô thị, gây ấn tượng xấu với người dân và khách du lịch.
Lây lan dịch bệnh truyền nhiễm
✔️ Khi rác thải sinh hoạt tích tụ trong cống tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn, vi rút, và côn trùng (muỗi, ruồi, chuột) sinh sôi. Nước thải sẽ bị ứ đọng do cống tắc chứa vi khuẩn (E.coli, Salmonella) có thể tràn ra ngoài, gây lây lan rất nhiều bệnh như tiêu chảy, lỵ, hoặc viêm da. Muỗi sẽ sinh sôi trong nước ứ đọng gần cống có thể truyền bệnh sốt xuất huyết, sốt rét.
✔️ Hậu quả: Tăng nguy cơ dịch bệnh trong cộng đồng, đặc biệt vào mùa mưa. Ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, tăng chi phí y tế và giảm chất lượng sống.
Giảm tuổi thọ của hệ thống thoát nước
✔️ Rác thải tích tụ sẽ làm tăng áp lực lên cống, gây nứt vỡ, rò rỉ cống thoát nước hoặc sụp lún đường ống, đặc biệt với cống cũ hoặc làm từ vật liệu kém chất lượng (như gạch, bê tông mác thấp). Dầu mỡ và chất hữu cơ bám vào thành cống gây ăn mòn, làm hỏng vật liệu cống (đặc biệt với cống kim loại hoặc nhựa kém chất lượng).
✔️ Hậu quả: Giảm tuổi thọ hệ thống thoát nước, phải thay thế hoặc sửa chữa thường xuyên và làm tăng chi phí bảo trì và xây dựng mới, gây lãng phí nguồn lực kinh tế.
Xem thêm: Tại sao dầu mỡ lại gây tắc cống? Cách ngăn ngừa tắc cống do dầu mỡ
Những ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến hệ thống thoát nước
Tốn thêm nhiều chi phí khi bảo trì và sửa chữa
✔️ Rác thải gây tắc nghẽn buộc phải nạo vét cống thường xuyên, tốn công sức và chi phí (chi phí nạo vét cống trung bình 500.000-2.000.000 VNĐ/lần tùy khu vực). Nếu như mà cống bị hư hỏng hoặc gây ngập lụt nghiêm trọng, cần phải tốn chi phí rất lớn để sửa chữa hạ tầng (cống, đường sá), khắc phục ô nhiễm, và xử lý dịch bệnh.
✔️ Hậu quả: Tăng gánh nặng tài chính cho chính quyền và người dân. Làm lãng phí nguồn lực kinh tế, làm chậm sự phát triển bền vững của khu vực.
Gây tai nạn giao thông
✔️ Rác thải làm cống tắc, gây ngập lụt trên đường phố, khiến mặt đường trơn trượt, giảm tầm nhìn và tăng nguy cơ tai nạn giao thông. Nước ứ đọng làm xói mòn nền đường, gây sụp lún hoặc hư hỏng mặt đường, đặc biệt ở các tuyến đường có lưu lượng giao thông lớn.
✔️ Hậu quả: Tăng nguy cơ tai nạn giao thông, gây thiệt hại về người và tài sản. Ảnh hưởng đến an toàn công cộng và làm gián đoạn giao thông.
Ảnh hưởng mỹ quan đô thị
✔️ Rác thải tràn ra từ cống (do tắc nghẽn hoặc rò rỉ) làm mất vệ sinh, tạo ra cảm giác bừa bộn và ô nhiễm trên đường phố. Mùi hôi cống thoát nước làm giảm chất lượng sống, ảnh hưởng đến hình ảnh của khu vực.
✔️ Hậu quả: Làm giảm giá trị bất động sản trong khu vực, gây thiệt hại kinh tế cho cư dân. Ảnh hưởng đến ngành du lịch và đầu tư nếu như khu vực mất đi sự hấp dẫn.
Những ảnh hưởng tiêu cực của rác thải sinh hoạt đến hệ thống thoát nước
Dưới đây là một số cách xử lý rác thải trong hệ thống cống thoát nước phổ biến nhất hiện nay:
✔️ Nạo vét, thông cống định kỳ: Đây là biện pháp phổ biến nhất, được thực hiện bởi các công ty môi trường đô thị. Việc hút bùn, rác và chất thải định kỳ giúp hệ thống thoát nước luôn thông suốt, giảm nguy cơ tắc nghẽn.
✔️ Sử dụng máy móc chuyên dụng: Máy hút bùn, máy thông tắc áp lực cao, robot nạo vét tự động… giúp làm sạch các đường ống ngầm hiệu quả hơn, đặc biệt ở những khu vực khó tiếp cận.
✔️ Áp dụng chế phẩm sinh học: Một số chế phẩm chứa vi sinh vật phân hủy hữu cơ có thể được đổ vào đường cống để làm mềm và phân hủy bớt dầu mỡ, chất thải hữu cơ, hạn chế mùi hôi và tắc nghẽn cống thoát nước.
✔️ Lắp đặt hệ thống lưới chắn rác tại các miệng cống lớn: Giúp ngăn rác thải từ mặt đường trôi vào hệ thống cống, giảm lượng rác cần xử lý phía trong.
✔️ Tăng cường giám sát và xử phạt hành vi xả rác sai quy định: Việc phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp xả rác vào cống thoát nước sẽ góp phần giảm tải cho hệ thống xử lý.
✔️ Kết hợp công nghệ IoT để giám sát tình trạng cống ngầm: Một số đô thị hiện đại đã lắp cảm biến để theo dõi tình trạng dòng chảy, phát hiện tắc nghẽn sớm và điều động xử lý kịp thời.
Những cách giải quyết rác thải trong hệ thống thoát nước
Dưới đây là những điều cần lưu ý để hạn chế rác thải sinh hoạt chảy vào hệ thống cống thoát nước:
✔️ Không vứt rác xuống cống hoặc miệng hố ga: Tuyệt đối không xả các loại rác như bao nylon, chai nhựa, thức ăn thừa, tàn thuốc lá… vào miệng cống thoát nước dù chỉ là "một lần cho tiện".
✔️ Không đổ dầu mỡ, thức ăn thừa vào bồn rửa: Dầu mỡ có thể bám dính vào thành ống, kết hợp với rác khác tạo thành mảng bám lớn gây tắc nghẽn nghiêm trọng. Nên đựng dầu mỡ thừa trong chai và bỏ đúng nơi quy định.
✔️ Lắp đặt lưới chắn rác ở miệng cống và bồn rửa: Dùng lưới lọc để ngăn các vật thể lớn rơi vào hệ thống thoát nước trong nhà và ngoài đường.
✔️ Phân loại và xử lý rác đúng cách: Tách riêng rác hữu cơ, vô cơ và rác tái chế để tiện xử lý và tránh rơi vãi vào đường thoát nước.
✔️ Giữ gìn vệ sinh khu vực xung quanh miệng cống: Thường xuyên dọn dẹp lá cây, bao nylon hoặc các vật dễ bị gió thổi vào cống.
✔️ Tăng cường tuyên truyền và nâng cao ý thức cộng đồng: Tham gia các chương trình tuyên truyền, vận động người xung quanh cùng giữ gìn vệ sinh và bảo vệ hệ thống thoát nước.
✔️ Báo cơ quan chức năng nếu phát hiện cống bị tắc hoặc có hành vi xả rác bừa bãi: Phát hiện sớm giúp ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng về sau.
Tóm lại, ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến hệ thống thoát nước là rất lớn, dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng như ngập úng, ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Để giảm thiểu tình trạng này, mỗi người dân cần nâng cao ý thức trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác đúng cách. Bảo vệ hệ thống thoát nước chính là góp phần bảo vệ môi trường sống bền vững cho hiện tại và tương lai.
