Hố ga là một phần thiết yếu trong hệ thống thoát nước đô thị, tuy nhiên ít ai ngờ rằng bên dưới những nắp cống tưởng chừng vô hại ấy lại tiềm ẩn mối nguy hiểm chết người – đó là các loại khí độc. Trong quá trình phân hủy chất hữu cơ, các loại khí như hydro sulfide (H₂S), metan (CH₄), amoniac (NH₃)… được sinh ra với nồng độ cao, có thể gây ngạt, mất ý thức, thậm chí tử vong nếu tiếp xúc trong thời gian ngắn. Vậy khí độc trong hố ga nguy hiểm đến mức nào và làm sao để phòng tránh? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối hiểm họa này.
Có rất nhiều loại khí độc trong hố ga
Khí độc bên trong hố ga xuất hiện chủ yếu do quá trình phân hủy các chất hữu cơ trong môi trường yếm khí (thiếu oxy). Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành khí độc trong hố ga:
Quá trình phân hủy chất thải hữu cơ
✔️ Rác thải, bùn, lá cây, thực phẩm thừa… khi bị phân hủy bởi vi sinh vật trong điều kiện không có oxy sẽ tạo ra các khí độc như:
✔️ Hydro sulfide (H₂S): Có mùi trứng thối, rất độc, có thể gây tử vong ở nồng độ cao.
✔️ Metan (CH₄): Không màu, không mùi, dễ cháy nổ, sinh ra trong quá trình phân hủy kỵ khí.
✔️ Amoniac (NH₃): Có mùi khai nồng, gây kích ứng mắt, mũi, họng.
✔️ Carbon dioxide (CO₂) và carbon monoxide (CO): Làm giảm lượng oxy trong không khí, gây ngạt.
Hố ga là môi trường kín, ít thông thoáng
✔️ Do hố ga được thiết kế kín để ngăn mùi và an toàn giao thông, không khí ở bên trong đó khó có thể lưu thông.
✔️ Điều này làm cho khí độc bị tích tụ, ngày càng đậm đặc theo thời gian nếu không được thông gió hoặc là nạo vét định kỳ.
Tích tụ dầu mỡ và hóa chất
✔️ Dầu mỡ từ nhà bếp, hóa chất tẩy rửa hoặc nước thải công nghiệp khi đổ xuống cống có thể gây ra phản ứng hóa học tạo ra khí độc mới hoặc tăng tốc độ phân hủy chất hữu cơ.
Không được nạo vét định kỳ
✔️ Nếu hố ga không được vệ sinh, bùn thải tích tụ nhiều năm sẽ khiến lượng khí độc sản sinh ngày càng lớn và nguy hiểm.
Những tác nhân khiến cho hố ga tồn tại khí độc
Hố ga là một phần quan trọng trong hệ thống thoát nước, nhưng bên trong chúng thường tích tụ nhiều loại khí độc do sự phân hủy của chất hữu cơ, rác thải, và nước thải. Những loại khí này không chỉ gây mùi hôi khó chịu mà còn có thể đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của con người, đặc biệt khi làm việc trong hoặc gần hố ga. Dưới đây là phân tích chi tiết về các loại khí độc phổ biến trong hố ga và sự nguy hiểm của chúng:
✔️ Nguồn gốc: H2S được sinh ra từ quá trình phân hủy chất hữu cơ (thức ăn thừa, dầu mỡ, rác thải sinh hoạt) trong môi trường thiếu oxy, thường gặp trong hố ga bị tắc hoặc ứ đọng nước thải. Mùi đặc trưng: Mùi trứng thối, rất dễ nhận biết kể cả ở nồng độ thấp.
✔️ Ở nồng độ thấp (0,1-10 ppm): Gây kích ứng mắt, mũi, họng, đau đầu, buồn nôn, và khó thở nhẹ.
✔️ Ở nồng độ trung bình (50-100 ppm): Gây chóng mặt, ho, tổn thương mắt (đau, đỏ, chảy nước mắt), và khó thở nghiêm trọng hơn.
✔️ Ở nồng độ cao (trên 500 ppm): Gây ngất xỉu, co giật, tổn thương phổi, và tử vong trong vòng vài phút nếu không được đưa ra khỏi khu vực.
✔️ Đặc biệt nguy hiểm: H2S có thể làm tê liệt khứu giác ở nồng độ cao (trên 100 ppm), khiến nạn nhân không nhận ra mùi và không kịp chạy thoát.
✔️ Hậu quả lâu dài: Tiếp xúc kéo dài với H2S (ngay cả ở nồng độ thấp) có thể gây tổn thương thần kinh, suy giảm trí nhớ, và các vấn đề hô hấp mãn tính.
✔️ Nguồn gốc: Metan được sinh ra từ quá trình phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện kỵ khí (thiếu oxy), là loại khí tích tụ trong hố ga sâu hoặc kín. Không mùi, không màu, rất khó nhận biết nếu không có thiết bị đo.
✔️ Nguy cơ cháy nổ: Metan là khí dễ cháy, khi tích tụ ở nồng độ cao (5-15% trong không khí) và gặp tia lửa (từ bật lửa, thiết bị điện, hoặc ma sát), có thể gây cháy nổ nghiêm trọng.
✔️ Ngạt thở: Metan làm giảm nồng độ oxy trong không khí, gây ngạt thở. Ở nồng độ cao, nạn nhân có thể ngất xỉu hoặc tử vong do thiếu oxy.
✔️ Dấu hiệu ngộ độc: Đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, khó thở, và mất ý thức.
✔️ Hậu quả lâu dài: Nếu sống sót sau ngạt metan, nạn nhân có thể bị tổn thương não do thiếu oxy, ảnh hưởng đến trí nhớ và khả năng vận động.
Xem thêm: Liệu hố ga có thể gây ô nhiễm nguồn nước được hay không?
Khí độc trong hố ga đa phần đều là những loại rất độc hai cho sức khỏe con người
✔️ Nguồn gốc: Amoniac được sinh ra từ sự phân hủy chất hữu cơ chứa nitơ (nước tiểu, phân, chất tẩy rửa) trong hố ga. Mùi đặc trưng: Mùi khai nồng, gây cay mũi.
✔️ Ở nồng độ thấp (5-50 ppm): Gây kích ứng mắt, mũi, họng, ho, và cảm giác nóng rát.
✔️ Ở nồng độ trung bình (100-500 ppm): Gây bỏng mắt, mũi, họng, khó thở, đau ngực, và tổn thương niêm mạc đường hô hấp.
✔️ Ở nồng độ cao (trên 1000 ppm): Gây bỏng nặng đường hô hấp, phù phổi, ngạt thở, và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
✔️ Hậu quả lâu dài: Tiếp xúc kéo dài với amoniac có thể gây viêm phế quản mãn tính, tổn thương phổi, và suy giảm chức năng hô hấp.
✔️ Nguồn gốc: CO là loại khí độc xuất hiện trong hố ga nếu có quá trình đốt cháy không hoàn toàn (ví dụ: khói từ động cơ, khí thải từ máy phát điện gần đó) hoặc do phản ứng hóa học của chất hữu cơ. Đây là loại chất không mùi, không màu, rất khó nhận biết.
✔️ Ngạt thở: CO liên kết với hemoglobin trong máu nhanh hơn oxy (gấp 200 lần), làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu, gây ngạt thở.
✔️ Dấu hiệu ngộ độc: Đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi, mất ý thức, và tử vong nếu không được đưa ra ngoài kịp thời.
✔️ Ở nồng độ cao (trên 400 ppm): Gây tử vong trong vòng 1-2 giờ, hoặc nhanh hơn nếu nồng độ cao hơn (trên 1000 ppm).
✔️ Hậu quả lâu dài: Nếu sống sót, nạn nhân có thể bị tổn thương não vĩnh viễn, mất trí nhớ, hoặc rối loạn thần kinh do thiếu oxy kéo dài.
✔️ Nguồn gốc: CO2 được sinh ra từ quá trình phân hủy chất hữu cơ và hô hấp của vi sinh vật trong hố ga. Là một khí không mùi, không màu, thường tích tụ ở đáy hố ga do nặng hơn không khí.
✔️ Ngạt thở: CO2 làm giảm nồng độ oxy trong không khí, gây ngạt thở khi tích tụ ở nồng độ cao.
✔️ Dấu hiệu ngộ độc: Khó thở, tăng nhịp thở, đau đầu, chóng mặt, và mất ý thức.
✔️ Ở nồng độ cao (trên 40.000 ppm): Gây ra ngạt thở nhanh chóng, có thể dẫn đến tử vong trong vài phút.
✔️ Hậu quả lâu dài: Tiếp xúc kéo dài với CO2 ở nồng độ vừa phải có thể gây rối loạn hô hấp và ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
Khí độc trong hố ga cực kỳ nguy hại cho sức khỏe của con người
Việc phòng ngừa nguy cơ ngộ độc khí trong hố ga là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với công nhân vệ sinh, kỹ thuật viên và cả người dân khi tiếp cận khu vực này. Dưới đây là những cách phòng ngừa hiệu quả:
✔️ Đo kiểm nồng độ khí độc trước khi xuống hố ga: Hãy sử dụng máy đo khí cầm tay để phát hiện các khí nguy hiểm như: Hydro sulfide (H₂S) – gây ngạt, choáng váng; Metan (CH₄) – dễ gây cháy nổ; Amoniac (NH₃) và carbon monoxide (CO) – gây ngộ độc cấp tính. Nếu nồng độ vượt mức cho phép, tuyệt đối không được xuống.
✔️ Thông gió hố ga trước khi làm việc; Mở nắp hố ga và thông gió tự nhiên hoặc bằng quạt cơ học ít nhất khoảng 15–30 phút để khí độc thoát ra. Tránh bật lửa, hút thuốc hoặc tạo tia lửa gần khu vực hố ga (do nguy cơ cháy nổ từ khí metan).
✔️ Trang bị đầy đủ đồ bảo hộ: Mặt nạ phòng độc hoặc bình dưỡng khí khi làm việc dưới hố ga. Găng tay, ủng, quần áo bảo hộ chống thấm và chống hóa chất. Đeo dây an toàn nếu như bạn làm việc ở độ sâu lớn.
✔️ Làm việc theo nhóm, có người giám sát: Không làm việc một mình dưới hố ga. Luôn có người túc trực phía trên để giám sát và hỗ trợ khi xảy ra sự cố.
✔️ Đào tạo an toàn lao động định kỳ: Nhân viên phải được huấn luyện kỹ năng ứng phó với khí độc, cách sử dụng thiết bị bảo hộ, và quy trình cứu hộ trong môi trường kín.
✔️ Bảo trì định kỳ hệ thống thoát nước: Hố ga cần được nạo vét, kiểm tra, làm sạch định kỳ để hạn chế tích tụ chất thải hữu cơ sinh khí độc.
Khí độc trong hố ga hoàn toàn có thể gây chết người nếu không được kiểm soát và xử lý đúng cách. Những tai nạn thương tâm đã xảy ra trong thực tế là lời cảnh tỉnh cho việc chủ quan khi tiếp cận hoặc làm việc gần các hố ga mà không có trang bị bảo hộ hay biện pháp an toàn. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức, tuân thủ quy trình an toàn lao động và thường xuyên kiểm tra, thông khí cho hố ga là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tính mạng con người, đồng thời giảm thiểu những rủi ro không đáng có từ "sát thủ thầm lặng" dưới lòng đất.
