Không ít người hiện nay đang đặt ra câu hỏi liệu rằng hố ga – một thứ được tạo ra với chức năng tích tụ và điều tiết nước bẩn tạm thời – có thể nào chính là nguyên nhân gây ra ô nhiễm nguồn nước hay không. Đây là một vấn đề thực sự đáng quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và gia tăng ô nhiễm môi trường hiện nay. Bài viết sau sẽ phân tích liệu hố ga có thể gây ô nhiễm nguồn nước, từ đó đưa ra những giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực.
Hố ga có thể gây ô nhiễm nguồn nước nếu có vấn đề
Bên trong hố ga thường sẽ chứa rất nhiều loại chất thải và vật chất khác nhau, tùy thuộc vào vị trí (hố ga nước thải sinh hoạt, hố ga nước mưa, hay hố ga công nghiệp). Cụ thể, các thành phần phổ biến trong hố ga bao gồm:
✔️ Nước thải và nước mưa: Đây là thành phần chính, thường sẽ mang theo bụi bẩn, dầu mỡ, vi sinh vật, hóa chất, và các chất ô nhiễm từ đường phố hoặc hệ thống cống rãnh.
✔️ Chất rắn lắng đọng: Bùn, cát, đất, rác vụn, lá cây… tích tụ dưới đáy hố ga theo thời gian, có thể gây tắc nghẽn nếu không được nạo vét định kỳ.
✔️ Rác thải sinh hoạt: Bao gồm túi nilon, chai lọ, bao bì nhựa, giấy, vải vụn… do người dân vứt xuống cống hoặc trôi theo dòng nước.
✔️ Dầu mỡ và chất béo: Thường xuất hiện ở các hố ga gần khu dân cư, nhà hàng hoặc nơi có hoạt động chế biến thực phẩm.
✔️ Chất hữu cơ phân hủy: Các loại rác thực phẩm, xác động vật nhỏ, lá cây… tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển và sinh ra khí độc như H₂S, CH₄…
✔️ Vi sinh vật và mầm bệnh: Bao gồm vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng có thể gây bệnh nếu nguồn nước bị ô nhiễm từ hố ga.
✔️ Khí độc: Các khí sinh ra từ quá trình phân hủy hữu cơ như metan (CH₄), hydro sulfide (H₂S), amoniac (NH₃)… có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người khi tiếp xúc ở nồng độ cao.
Bên trong hố ga có rất nhiều loại chất thải
Nguyên lý hoạt động của hố ga dựa trên nguyên tắc thu gom – lắng lọc – dẫn thoát, giúp đảm bảo hệ thống thoát nước vận hành hiệu quả, an toàn và hạn chế ô nhiễm. Cụ thể, nguyên lý hoạt động của hố ga hiện nay như sau:
✔️ Thu gom nước và chất thải: Mỗi khi có nước mưa hoặc nước thải sinh hoạt chảy vào hệ thống cống, hố ga sẽ đóng vai trò như là một điểm trung gian để thu gom dòng nước từ nhiều nhánh ống khác nhau. Nước từ đường phố, mái nhà, sân vườn... sẽ chảy vào hố ga qua các miệng cống hoặc ống dẫn.
✔️ Lắng đọng chất rắn: Bên trong hố ga, do có không gian rộng hơn và vận tốc dòng chảy giảm, các chất rắn như bùn đất, cát, rác thải, lá cây sẽ dần lắng xuống đáy. Nhờ đó, phần nước phía trên sẽ trong hơn trước khi nước có thể tiếp tục được dẫn đi.
✔️ Dẫn nước sạch hơn ra hệ thống cống chính: Sau khi chất rắn được giữ lại, nước phía trên được tiếp tục dẫn qua các ống thoát phía dưới hố ga, rồi chảy ra hệ thống cống chính hoặc trạm xử lý nước thải.
✔️ Tạo điểm kiểm tra và thông tắc: Hố ga cũng được thiết kế để kỹ thuật viên có thể mở nắp kiểm tra dòng chảy, nạo vét chất thải, hoặc xử lý khi bị tắc nghẽn.
Xem thêm: Những cách xử lý cống tắc do dầu mỡ hiệu quả nhất hiện nay là gì?
Nguyên lý hoạt động của hố ga
Hố ga gây ô nhiễm nguồn nước nếu như không được quản lý, bảo trì đúng cách hoặc có hư hỏng cấu trúc. Hố ga là một phần quan trọng trong hệ thống thoát nước, nhưng khi xảy ra các vấn đề như rò rỉ, tắc nghẽn, hoặc quản lý không tốt, chúng có thể trở thành nguồn gây ô nhiễm nghiêm trọng cho nguồn nước ngầm, sông, hồ, và thậm chí nước sinh hoạt. Dưới đây là phân tích chi tiết:
Rò rỉ nước thải hố ga
✔️ Hố ga bị nứt, vỡ, hoặc không được chống thấm tốt (đặc biệt với hố ga làm bằng gạch hoặc bê tông kém chất lượng) sẽ để nước thải rò rỉ ra môi trường xung quanh.
✔️ Nước thải chứa vi khuẩn (E.coli, Salmonella), chất hữu cơ (thức ăn thừa, dầu mỡ), và hóa chất (chất tẩy rửa, amoniac) thấm vào đất, làm ô nhiễm nguồn nước ngầm hoặc chảy ra sông, hồ.
✔️ Hậu quả: Nguồn nước ngầm bị nhiễm bẩn, ảnh hưởng đến với giếng khoan, giếng đào dùng cho sinh hoạt. Nước mặt (sông, hồ) bị ô nhiễm, gây chết sinh vật thủy sinh, làm mất cân bằng hệ sinh thái. Tăng nguy cơ bệnh truyền nhiễm (tiêu chảy, lỵ, viêm da) nếu người dân sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
Tắc nghẽn hố ga
✔️ Hố ga bị tắc do rác thải (túi nilon, chai nhựa), dầu mỡ, hoặc bùn đất tích tụ, khiến nước thải không thoát được và tràn ra ngoài.
✔️ Nước thải tràn ra đường phố, ao hồ, hoặc thấm vào đất, mang theo vi khuẩn, chất hữu cơ, và hóa chất gây ô nhiễm nguồn nước.
✔️ Hậu quả: Ô nhiễm nước mặt (ao, hồ, sông), làm chết cá và sinh vật thủy sinh. Gây ô nhiễm nguồn nước ngầm nếu như nước thải thấm sâu vào trong đất. Ảnh hưởng đến chất lượng nước sinh hoạt nếu nguồn nước bị nhiễm bẩn.
Sự phân hủy hữu cơ trong hố ga tạo ra những loại chất thải độc hại
✔️ Chất hữu cơ (thức ăn thừa, dầu mỡ, rác thải sinh hoạt) tích tụ trong hố ga phân hủy, sinh ra các loại chất độc hại như nitrat, nitrit, amoniac, và khí H2S (hydro sunfua).
✔️ Nếu như hố ga rò rỉ hoặc nước thải tràn ra ngoài, các chất này sẽ thấm vào đất, làm ô nhiễm nguồn nước ngầm hoặc chảy ra sông, hồ.
✔️ Hậu quả: Nồng độ nitrat và nitrit cao ở bên trong nước ngầm gây nguy hiểm cho sức khỏe (hội chứng "blue baby" ở trẻ em, tăng nguy cơ ung thư). Amoniac và H2S làm ô nhiễm nước mặt, gây chết sinh vật thủy sinh và làm nước bốc mùi hôi.
Hố ga ven biển có thể gây ô nhiễm nước ngọt
✔️ Ở khu vực ven biển, hố ga sẽ không có van ngăn triều sẽ để cho nước biển tràn ngược vào, làm cho nước thải ở bên trong hố ga tràn ra ngoài khi triều dâng.
✔️ Nước thải chứa vi khuẩn, chất hữu cơ, và hóa chất chảy ra môi trường, làm ô nhiễm nguồn nước ngọt (sông, hồ, nước ngầm) gần đó.
✔️ Hậu quả: Làm giảm độ ngọt của nguồn nước, ảnh hưởng đến nông nghiệp và sinh hoạt. Gây ô nhiễm nước ngầm, làm tăng độ mặn của giếng khoan, khiến nước không sử dụng được.
Hố ga có thể gây ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt
✔️ Nếu hố ga nằm gần đường ống cấp nước sinh hoạt và bị rò rỉ, nước thải có thể thấm vào đường ống nước sạch (đặc biệt khi áp suất nước thấp).
✔️ Vi khuẩn, chất hữu cơ, và hóa chất từ nước thải sẽ làm ô nhiễm nước sinh hoạt, gây ra nguy hiểm cho người sử dụng.
✔️ Hậu quả: Nước sinh hoạt bị nhiễm bẩn, gây các bệnh đường ruột (tiêu chảy, lỵ) hoặc bệnh ngoài da. Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tăng chi phí xử lý nước sạch.
Những lúc mà hố ga có thể làm hại nguồn nước
Để giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước từ hố ga, cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp từ kỹ thuật, quản lý đến nâng cao ý thức cộng đồng. Dưới đây là những giải pháp hiệu quả:
Nạo vét và vệ sinh hố ga định kỳ
✔️ Giúp loại bỏ bùn, rác thải, chất hữu cơ lắng đọng tránh tắc nghẽn và ngăn nước bẩn tràn ra môi trường.
✔️ Cần xây dựng lịch trình vệ sinh rõ ràng, đặc biệt vào mùa mưa.
Thiết kế hố ga hợp lý, có nắp đậy kín
✔️ Nắp đậy giúp hạn chế rác rơi vào và giảm mùi hôi, tránh nước mưa cuốn rác vào hệ thống thoát nước.
✔️ Cải tiến thiết kế để có khả năng lắng cặn tốt và dễ bảo trì.
Tách riêng hệ thống nước thải và nước mưa
✔️ Tránh việc nước thải sinh hoạt tràn vào hố ga nước mưa, gây lan truyền ô nhiễm vào sông, suối, kênh rạch.
Lắp đặt hệ thống lọc, tách dầu mỡ tại các nguồn xả
✔️ Đặc biệt tại các khu dân cư, nhà hàng, chợ... để ngăn dầu mỡ và chất bẩn đi vào hệ thống cống.
Kiểm soát nguồn thải đầu vào
✔️ Không xả rác, hóa chất, dầu nhớt, chất tẩy rửa xuống cống – điều này cần có chế tài và tuyên truyền mạnh mẽ.
Ứng dụng công nghệ xử lý tại chỗ
✔️ Sử dụng các chế phẩm sinh học hoặc thiết bị xử lý nhỏ gọn ngay trong hố ga để giảm ô nhiễm vi sinh và mùi hôi.
Hố ga có thể gây ô nhiễm nguồn nước nếu như không được thiết kế một cách hợp lý, bảo trì định kỳ và xử lý chất thải đúng cách. Nước thải tồn đọng, rác thải và các chất ô nhiễm trong hố ga có khả năng thẩm thấu hoặc tràn ra môi trường xung quanh, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường công tác quản lý và duy tu hệ thống hố ga là yếu tố then chốt để bảo vệ môi trường nước và đảm bảo sức khỏe cộng đồng.
