Hệ thống cống thoát nước đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu thoát nước mưa, nước thải sinh hoạt và duy trì vệ sinh môi trường cho các khu dân cư, đô thị. Tuy nhiên, tình trạng cống thoát nước bị vỡ ngày càng phổ biến, không chỉ gây ra ngập úng, ô nhiễm mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn cho người dân. Để khắc phục triệt để và ngăn ngừa tái diễn, việc hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này và áp dụng các giải pháp xử lý hiệu quả là điều hết sức cần thiết.
Cống thoát nước bị vỡ là một điều cực kỳ nguy hiểm
Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng cống thoát nước bị vỡ:
✔️ Cống xuống cấp do thời gian sử dụng lâu dài: Nhiều hệ thống thoát nước được xây dựng từ lâu, vật liệu đã bị ăn mòn, nứt gãy theo thời gian nhưng không được nâng cấp, thay thế kịp thời.
✔️ Tải trọng vượt quá thiết kế: Xe tải nặng, máy móc công trình di chuyển trên mặt đường có hệ thống cống bên dưới sẽ gây áp lực lớn lên cống, dễ dẫn đến nứt, sụt hoặc vỡ cống.
✔️ Thi công kém chất lượng: Công trình thoát nước thi công không đúng kỹ thuật, sử dụng vật liệu kém chất lượng hoặc không tuân thủ quy trình có thể khiến cống dễ bị hư hỏng sớm.
✔️ Tắc nghẽn và áp lực nước Cống bị nghẹt do rác thải, bùn đất, dầu mỡ tích tụ lâu ngày sẽ làm tăng áp lực nước bên trong. Khi nước không thể thoát được, cống dễ bị vỡ do áp lực nội tại.
✔️ Sụt lún nền đất: Với những khu vực có nền đất yếu, dễ lún hoặc bị tác động bởi hoạt động thi công gần đó có thể làm lệch, gãy hoặc vỡ hệ thống cống ngầm.
✔️ Ăn mòn hóa học và vi sinh: Một số loại nước thải sinh hoạt hoặc công nghiệp chứa axit, chất ăn mòn hoặc vi sinh vật phân hủy gây tác động lâu dài đến thành cống, làm mòn và phá vỡ cấu trúc.
✔️ Ảnh hưởng từ thiên tai: Mưa lớn kéo dài, lũ lụt hoặc địa chấn có thể tạo áp lực đột ngột lên hệ thống cống, khiến cống bị vỡ hoặc sập.
Xem thêm: Giải pháp nào xử lý triệt để mùi hôi từ hố ga khu dân cư?
Các nguyên nhân làm cho cống thoát nước bị vỡ
Cống thoát nước bị vỡ là một vấn đề nghiêm trọng trong hệ thống thoát nước, gây ra ngập lụt, ô nhiễm môi trường, sụp lún mặt đường và nhiều nguy cơ khác. Việc xử lý cống bị vỡ cần được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại. Dưới đây là những cách xử lý cống thoát nước bị vỡ, từ biện pháp tạm thời đến giải pháp lâu dài:
Xác định vị trí và mức độ hư hỏng
✔️ Kiểm tra trực quan: Quan sát khu vực xung quanh cống để phát hiện các dấu hiệu hư hỏng, như nước rò rỉ, mùi hôi, sụp lún mặt đất, hoặc nước thải tràn ra ngoài.
✔️ Sử dụng camera nội soi: Áp dụng camera nội soi chuyên dụng để kiểm tra bên trong cống, xác định chính xác vị trí và mức độ vỡ (nứt nhỏ, vỡ lớn, hoặc sụp lún).
✔️ Đánh giá tình trạng: Xác định nguyên nhân gây vỡ (tải trọng lớn, rễ cây xâm nhập, xuống cấp lâu năm, hoặc tác động từ môi trường) để lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp.
Xử lý tạm thời để hạn chế thiệt hại
✔️ Ngăn dòng nước chảy vào cống: Hãy đóng các van xả gần khu vực cống bị vỡ (nếu có) để giảm áp lực nước chảy qua đoạn cống hư hỏng, sử dụng bao cát, tấm chắn hoặc bạt che để ngăn nước mưa và nước thải chảy vào cống, giảm nguy cơ nước tràn ra ngoài.
✔️ Hút nước và làm sạch khu vực: Dùng máy bơm nước hoặc xe hút bùn để hút nước ứ đọng quanh khu vực cống bị vỡ, tránh ngập lụt lan rộng. Sau đó làm sạch bùn đất và rác thải để dễ dàng tiếp cận đoạn cống hư hỏng.
✔️ Đặt biển cảnh báo: Cần đặt biển cảnh báo hoặc rào chắn quanh khu vực cống bị vỡ để đảm bảo an toàn cho người đi đường, đặc biệt nếu có nguy cơ sụp lún mặt đất.
Sửa chữa cống bị vỡ với các phương pháp truyền thống
✔️ Đào mở để sửa chữa: Đào đất ở xung quanh đoạn cống bị vỡ để tiếp cận trực tiếp. Loại bỏ đoạn cống hư hỏng và thay thế chúng bằng đoạn cống mới (thường làm bằng bê tông cốt thép, nhựa HDPE hoặc PVC). Đảm bảo rằng các mối nối giữa đoạn cống mới và cống cũ được bịt kín bằng gioăng cao su hoặc vữa chống thấm để tránh rò rỉ.
✔️ Gia cố nền đất xung quanh: Sau khi thay thế cống, tiến hành gia cố nền đất bằng cách đầm chặt hoặc đổ bê tông để ngăn sụp lún trong tương lai. Lắp lại mặt đường hoặc bề mặt phía trên cống bằng vật liệu bền vững (bê tông, nhựa đường).
✔️ Lợi ích: Xử lý triệt để cống bị vỡ, đảm bảo hoạt động lâu dài. Phù hợp với các trường hợp cống bị vỡ nghiêm trọng hoặc hư hỏng trên diện rộng.
✔️ Nhược điểm: Tốn thời gian và chi phí cao, gây ra gián đoạn giao thông và sinh hoạt. Có thể ảnh hưởng đến môi trường xung quanh (tiếng ồn, bụi bẩn).
Hướng dẫn xử lý cống thoát nước bị vỡ
Sử dụng các công nghệ sửa chữa không đào
✔️ Công nghệ lót ống CIPP (Cured-In-Place Pipe): Đưa một ống lót bằng vật liệu composite (thường là nhựa polyester hoặc epoxy) vào bên trong đoạn cống bị vỡ thông qua miệng hố ga. Bơm khí hoặc nước nóng để ống lót giãn nở và bám chặt vào thành cống cũ, tạo thành một lớp lót mới, kín nước. Sau khi ống lót khô, kiểm tra lại bằng camera nội soi để đảm bảo không còn rò rỉ.
✔️ Ưu điểm: Không cần đào mở, giảm gián đoạn giao thông và sinh hoạt. Nhanh chóng, tiết kiệm chi phí so với phương pháp đào mở. Tăng độ bền và khả năng chống thấm của cống.
✔️ Nhược điểm: Chỉ phù hợp với các đoạn cống bị nứt hoặc vỡ nhẹ, không hiệu quả với cống bị sụp hoàn toàn. Yêu cầu đội ngũ kỹ thuật chuyên nghiệp và thiết bị hiện đại.
Thay thế cống bị vỡ bằng những loại vật liệu bền vững
✔️ Sử dụng vật liệu chất lượng cao: Thay thế đoạn cống bị vỡ bằng vật liệu bền vững như nhựa HDPE, PVC hoặc bê tông cốt thép chống ăn mòn, những loại vật liệu với khả năng chịu áp lực và chống thấm tốt. Đảm bảo đường kính cống mới sẽ đủ lớn để xử lý lưu lượng nước trong khu vực, tránh quá tải trong tương lai.
✔️ Thiết kế cải tiến: Đảm bảo độ dốc hợp lý (1-2%) để cho nước chảy tự nhiên, giảm ứ đọng. Lắp gioăng cao su hoặc sử dụng keo chống thấm tại các mối nối để ngăn chặn rò rỉ.
Gia cố để ngăn ngừa hư hỏng
✔️ Gia cố đoạn cống bị vỡ: Sử dụng vữa chống thấm hoặc keo epoxy để vá các vết nứt nhỏ trên cống, ngăn nước rò rỉ và hư hỏng lan rộng. Hãy bọc lớp bảo vệ bên ngoài cống (bằng bê tông hoặc vật liệu composite) để tăng cường độ bền.
✔️ Ngăn rễ cây xâm nhập: Nếu cống bị vỡ do rễ cây, hãy cắt bỏ rễ cây và lắp lớp bảo vệ chống rễ (như màng chống thấm) xung quanh cống. Nếu trồng cây xanh thì hãy trồng cách xa hệ thống cống ít nhất 2-3 mét để tránh trường hợp rễ cây phát triển vào cống.
✔️ Kiểm soát tải trọng: Hạn chế xe tải nặng đi qua khu vực cống, gia cố mặt đường phía trên cống bằng bê tông hoặc thép để giảm áp lực lên cống.
Xử lý khí độc
✔️ Đo nồng độ khí độc: Trước khi sửa chữa, hãy sử dụng máy đo khí để kiểm tra nồng độ khí độc (H2S, metan) trong cống, đảm bảo an toàn cho công nhân.
✔️ Thông gió cống: Sử dụng quạt thông gió chuyên dụng để hút khí độc ra khỏi cống trước khi làm việc, giảm nguy cơ ngộ độc và cháy nổ.
✔️ Trang bị bảo hộ lao động: Công nhân cần mặc đồ bảo hộ (găng tay, ủng, mặt nạ phòng độc) và làm việc theo nhóm để hỗ trợ trong trường hợp khẩn cấp.
Xây dựng hệ thống quản lý hiệu quả
✔️ Lắp đặt hố ga tiết kiệm nước: Xây dựng hố ga tiết kiệm nước hoặc hồ điều hòa để lưu trữ tạm thời nước mưa, giảm áp lực lên cống, từ đó hạn chế nguy cơ vỡ cống trong mùa mưa.
✔️ Nâng cấp hệ thống cống: Đầu tư nâng cấp toàn bộ hệ thống cống, đặc biệt ở các khu vực cũ, để đáp ứng lưu lượng nước ngày càng tăng do đô thị hóa và biến đổi khí hậu.
✔️ Lập kế hoạch bảo trì định kỳ: Kiểm tra và bảo trì cống thường xuyên (1-2 lần/năm) để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng, tránh tình trạng vỡ cống nghiêm trọng.
✔️ Giám sát bằng công nghệ: Lắp cảm biến đo mực nước và áp suất trong cống, kết nối với hệ thống giám sát từ xa để phát hiện sớm các vấn đề như rò rỉ hoặc vỡ cống.
Xem thêm: Vì sao hệ thống cống thoát nước liên tục quá tải khi mưa lớn?
Hướng dẫn những cách phòng ngừa cống thoát nước bị vỡ
Dưới đây là những cách hiệu quả để ngăn ngừa tình trạng cống thoát nước bị vỡ trong khu dân cư và đô thị:
Bảo trì và kiểm tra định kỳ hệ thống cống
✔️ Tiến hành kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng, rạn nứt hoặc sụt lún.
✔️ Việc thực hiện nạo vét, làm sạch lòng cống định kỳ để tránh tắc nghẽn và tăng áp lực nước bên trong.
Thi công đúng kỹ thuật, sử dụng vật liệu đạt chuẩn
✔️ Khi xây dựng hoặc cải tạo hệ thống cống, bạn cần tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật và tiêu chuẩn thiết kế.
✔️ Ưu tiên sử dụng các vật liệu bền chắc, chống ăn mòn, chịu lực tốt để tăng tuổi thọ cho hệ thống.
Hạn chế xe trọng tải lớn di chuyển trên khu vực có hệ thống cống ngầm
✔️ Có biển cảnh báo và quy định tải trọng tối đa trên các tuyến đường có cống ngầm để giảm nguy cơ sụt lún, vỡ cống do quá tải.
Quản lý tốt rác thải sinh hoạt và công nghiệp
✔️ Nâng cao ý thức người dân trong việc không xả rác, dầu mỡ hay chất thải nguy hại xuống cống.
✔️ Lắp đặt lưới chắn rác, bẫy mỡ tại các miệng thu nước để ngăn chất thải lớn trôi xuống cống.
Gia cố hệ thống cống tại các khu vực đất yếu hoặc thường xuyên sạt lở
✔️ Tăng cường kết cấu bằng các biện pháp kỹ thuật như bọc ống, chống thấm, đặt cống sâu hơn, hoặc thay thế bằng vật liệu phù hợp với điều kiện địa chất.
Cống thoát nước bị vỡ không chỉ là sự cố hạ tầng đơn thuần mà còn kéo theo nhiều hệ lụy về môi trường, sức khỏe và đời sống sinh hoạt của người dân. Việc nhận diện đúng nguyên nhân và chủ động áp dụng các biện pháp xử lý kịp thời, hiệu quả là yếu tố then chốt giúp hạn chế tối đa thiệt hại. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng và cộng đồng trong công tác kiểm tra, bảo dưỡng hệ thống thoát nước để đảm bảo sự vận hành ổn định, bền vững cho hạ tầng đô thị.
