Trong hệ thống thoát nước đô thị, hố ga đóng vai trò như những “trạm trung chuyển” giúp thu gom và điều tiết dòng chảy của nước mưa, nước thải. Thế nhưng, theo thời gian, không ít hố ga đang trở thành “điểm nghẽn” gây ra ngập úng, ô nhiễm và hàng loạt bất tiện cho người dân. Thủ phạm không ai khác chính là rác thải sinh hoạt – từ túi nilon, chai nhựa, thức ăn thừa cho đến các loại phế phẩm xây dựng. Những thứ tưởng chừng vô hại ấy lại là “kẻ phá hoại âm thầm”, khiến hố ga tắc nghẽn, xuống cấp nhanh chóng và tiềm ẩn nhiều hiểm họa khó lường.
Rác thải là một kẻ phá hoại hố ga hàng đầu
Việc xuất hiện rác thải trong hố ga là vấn đề phổ biến ở nhiều đô thị, và nguyên nhân đến từ cả ý thức con người lẫn điều kiện tự nhiên. Dưới đây là những lý do chính:
✔️ Ý thức kém: Xả rác bừa bãi ra đường, vỉa hè, đặc biệt là quanh miệng hố ga. Một số người dân cố tình đổ rác, xà bần, dầu mỡ, thức ăn thừa xuống hố ga để “tiện” hoặc “giấu rác”.
✔️ Gió và nước mưa cuốn rác vào hố ga: Những loại rác nhỏ như túi nilon, giấy, chai lọ bị gió thổi hoặc nước mưa cuốn trôi, rơi vào các miệng hố ga hở. Đặc biệt vào mùa mưa, lượng rác thải trôi xuống hố ga rất lớn.
✔️ Thiếu hệ thống che chắn và lưới lọc: Nhiều hố ga không có nắp hoặc nắp bị vỡ, mất lưới chắn rác, khiến cho rác dễ dàng lọt vào bên trong. Một số nơi làm nắp hố ga không đạt tiêu chuẩn nên không ngăn được rác.
✔️ Rác công trình xây dựng: Các công trình thường sẽ xả đất đá, xi măng, gạch vụn ra khu vực công cộng. Và khi gặp mưa lớn, rác xây dựng bị cuốn xuống hệ thống thoát nước và tích tụ trong hố ga.
✔️ Thiếu thùng rác công cộng: Tại những nơi thiếu thùng rác, người dân thường “tiện tay” vứt xuống miệng hố ga như một “giải pháp nhanh”.
Xem thêm: Hướng dẫn bảo trì hố ga một cách hiệu quả nhất
Vì sao lại có rác thải trong hố ga
Hố ga là một phần quan trọng trong hệ thống thoát nước, đảm nhiệm vai trò thu gom và dẫn nước thải, nước mưa ra khỏi khu vực dân cư, giúp ngăn ngừa ngập lụt và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, rác thải – từ sinh hoạt, công nghiệp đến tự nhiên – lại được ví như “kẻ phá hoại” của hố ga, bởi chúng gây ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng, làm suy giảm hiệu suất và tuổi thọ của hệ thống. Dưới đây là những lý do cụ thể giải thích tại sao rác thải lại trở thành mối đe dọa lớn đối với hố ga:
Tắc nghẽn, cản trở dòng chảy
✔️ Rác thải làm tắc hố ga: Rác thải sinh hoạt như túi nilon, chai nhựa, vỏ đồ ăn, khăn ướt, bỉm, hoặc các vật dụng lớn (quần áo cũ, giẻ lau) khi bị xả xuống hố ga sẽ tích tụ, làm cản trở dòng chảy của nước. Điều này khiến nước không thể thoát kịp, dẫn đến ứ đọng và ngập lụt.
✔️ Tích tụ bùn đất: Rác thải kết hợp với bùn đất tạo thành các khối lớn, làm thu hẹp không gian trong hố ga, giảm khả năng thu gom và dẫn nước.
✔️ Tăng nguy cơ ngập lụt: Hố ga bị tắc không thể xử lý lượng nước lớn trong mùa mưa, gây ngập lụt trên đường phố, khu dân cư hoặc đồng ruộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao thông và sinh hoạt.
Hư hỏng cấu trúc hố ga
✔️ Gây ăn mòn và nứt vỡ: Rác thải hữu cơ (thức ăn thừa, dầu mỡ) khi phân hủy trong hố ga sẽ tạo ra axit hoặc khí độc (như H2S), gây ăn mòn thành hố ga, làm nứt vỡ hoặc hư hỏng cấu trúc, đặc biệt với các hố ga làm từ bê tông.
✔️ Tạo áp lực lớn: Rác thải tích tụ lâu ngày tạo áp lực lên thành hố ga, dẫn đến sạt lở hoặc sụp lún, làm hư hỏng toàn bộ hệ thống và gây nguy hiểm cho khu vực xung quanh.
✔️ Tăng chi phí sửa chữa: Hư hỏng do rác thải đòi hỏi chi phí lớn để sửa chữa hoặc thay thế hố ga, gây gánh nặng tài chính cho chính quyền và cộng đồng.
Gây ô nhiễm môi trường
✔️ Ô nhiễm nguồn nước: Rác thải trong hố ga, khi bị nước cuốn trôi, có thể chảy vào sông, hồ, hoặc thấm vào đất, gây ô nhiễm nguồn nước ngầm – nguồn nước chính để sinh hoạt và tưới tiêu. Nước ô nhiễm chứa vi khuẩn, hóa chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe và hệ sinh thái.
✔️ Ô nhiễm không khí: Nước thải ứ đọng do hố ga bị tắc sẽ phân hủy, tạo ra khí độc như H2S và metan, gây mùi hôi khó chịu, làm giảm chất lượng không khí và ảnh hưởng đến đời sống người dân xung quanh.
✔️ Tăng rác thải nhựa ra môi trường: Rác thải nhựa (túi nilon, chai nhựa) từ hố ga có thể trôi ra biển, góp phần làm gia tăng ô nhiễm rác thải nhựa, gây hại cho hệ sinh thái biển và các loài động vật thủy sinh.
Rác thải là kẻ phá hoại hố ga hàng đầu
Gây ra nhiều loại bệnh
✔️ Lây lan bệnh truyền nhiễm: Rác thải trong hố ga tạo điều kiện cho vi khuẩn, vi rút và côn trùng (như muỗi, ruồi) sinh sôi, làm tăng nguy cơ lây lan các bệnh như sốt xuất huyết, tiêu chảy, viêm da, hoặc bệnh đường ruột.
✔️ Tiếp xúc với nước bẩn: Nước thải tràn ra từ hố ga bị tắc chứa nhiều vi khuẩn và hóa chất độc hại. Người dân, đặc biệt là trẻ em, nếu tiếp xúc với nước bẩn này có thể mắc các bệnh nhiễm trùng hoặc bệnh ngoài da.
✔️ Khí độc gây ngạt: Rác thải phân hủy trong hố ga tạo ra khí độc, gây nguy hiểm cho công nhân bảo trì nếu phải xuống làm việc mà không có biện pháp bảo vệ, dẫn đến nguy cơ ngạt thở hoặc ngộ độc.
Giảm hiệu suất hệ thống thoát nước:
✔️ Giảm khả năng thu gom nước: Hố ga bị tắc bởi rác thải không thể thu gom nước hiệu quả, khiến nước mưa hoặc nước thải ứ đọng trên bề mặt, gây ngập lụt và ô nhiễm.
✔️ Tăng áp lực lên hệ thống: Rác thải làm cản trở dòng chảy, tạo áp lực ngược lên các đoạn cống khác, gây nguy cơ nứt vỡ hoặc hư hỏng toàn bộ hệ thống thoát nước.
✔️ Ảnh hưởng đến thiết kế ban đầu: Hệ thống hố ga được thiết kế để xử lý một lượng nước nhất định. Rác thải làm giảm hiệu suất, khiến hố ga không hoạt động đúng theo thiết kế, dẫn đến các sự cố ngoài ý muốn.
Tăng gánh nặng bảo trì
✔️ Tăng tần suất nạo vét: Rác thải làm hố ga tắc nghẽn thường xuyên, đòi hỏi tần suất nạo vét cao hơn, làm tăng khối lượng công việc và chi phí cho các đội bảo trì.
✔️ Nguy hiểm cho công nhân: Công nhân bảo trì phải đối mặt với rủi ro từ khí độc, nước bẩn và nguy cơ tai nạn khi làm việc trong hố ga đầy rác thải, nếu không có biện pháp bảo vệ an toàn.
✔️ Khó khăn trong quản lý: Rác thải không được kiểm soát từ nguồn khiến việc quản lý hố ga trở nên phức tạp, đòi hỏi nhiều nguồn lực hơn để xử lý và duy trì.
Ảnh hưởng mỹ quan đô thị
✔️ Làm xấu cảnh quan: Rác thải tràn ra từ hố ga bị tắc tạo hình ảnh nhếch nhác, làm mất mỹ quan của khu vực, đặc biệt ở các vùng đang phát triển du lịch hoặc tham gia chương trình nông thôn mới.
✔️ Cản trở phát triển kinh tế: Một hệ thống thoát nước không hiệu quả do rác thải có thể làm giảm sức hút đầu tư, cản trở các dự án phát triển kinh tế, du lịch và các hoạt động sản xuất tại địa phương.
✔️ Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nước đọng, mùi hôi và rác thải tràn lan làm giảm chất lượng sống của người dân, gây khó chịu và ảnh hưởng đến tinh thần cộng đồng.
Làm trầm trọng hơn những hệ quả của biến đổi khí hậu
✔️ Tăng nguy cơ ngập lụt nghiêm trọng: Biến đổi khí hậu khiến lượng mưa lớn và bất thường gia tăng. Hố ga bị tắc bởi rác thải không thể xử lý lượng nước lớn, dẫn đến ngập lụt kéo dài, gây thiệt hại nặng nề hơn.
✔️ Khó khăn trong ứng phó khẩn cấp: Trong các tình huống khẩn cấp như bão lũ, hố ga bị tắc sẽ không thể đáp ứng nhu cầu thoát nước, làm gia tăng thiệt hại cho cộng đồng.
✔️ Tăng áp lực lên hệ thống: Rác thải làm giảm hiệu suất hố ga, khiến hệ thống không thể thích ứng với các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, như mưa lớn hoặc hạn hán kéo dài.
Xem thêm: Nguyên lý hoạt động của hệ thống thoát nước ngầm
Rác thải trong hố ga có thể gây ra rất nhiều sự cố
Để hạn chế rác thải trong hố ga, cần sự phối hợp giữa người dân, chính quyền và lực lượng vệ sinh đô thị. Dưới đây là những việc cụ thể có thể thực hiện:
✔️ Bố trí thêm thùng rác công cộng: Đặt thùng rác ở các khu vực đông người, gần hố ga để người dân có chỗ vứt rác hợp lý. Đảm bảo rằng thùng rác được thu gom thường xuyên để tránh tràn rác ra đường.
✔️ Lắp lưới chắn rác tại miệng hố ga: Thiết kế hố ga có lưới chắn hoặc song sắt nhỏ, giúp ngăn rác lọt vào nhưng vẫn thoát nước tốt. Cần phải kiểm tra và thay mới định kỳ các tấm chắn bị hỏng.
✔️ Bảo trì, nạo vét hố ga định kỳ: Lực lượng vệ sinh môi trường cần kiểm tra, nạo vét theo chu kỳ, nhất là trước mùa mưa bão. Hãy ưu tiên xử lý những khu vực dễ ngập hoặc gần chợ, trường học, nơi đông người.
✔️ Nâng cao ý thức người dân: Không vứt rác xuống miệng hố ga hoặc quanh khu vực cống thoát nước. Hãy phân loại rác đúng cách, không đổ dầu mỡ, thức ăn thừa vào hệ thống thoát nước. Hãy tham gia các hoạt động dọn vệ sinh cộng đồng, đặc biệt vào mùa mưa.
Có thể thấy, rác thải sinh hoạt không chỉ là vấn đề vệ sinh môi trường mà còn là “thủ phạm” hàng đầu gây tắc nghẽn hố ga, làm suy yếu cả một hệ thống thoát nước đô thị. Để ngăn chặn những hậu quả nghiêm trọng như ngập úng, ô nhiễm hay tai nạn giao thông, mỗi người dân cần nâng cao ý thức trong việc không xả rác bừa bãi, đặc biệt là tại các miệng hố ga, cống thoát nước. Bên cạnh đó, việc bảo trì và nạo vét định kỳ cũng cần được thực hiện nghiêm túc và đồng bộ.
