Mỗi khi mùa mưa đến, thí rất nhiều tuyến đường ở đô thị lại rơi vào tình trạng ngập úng vô nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến với giao thông và sinh hoạt hàng ngày của người dân. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này chính là tình trạng cống thoát nước bị tắc nghẽn. Nhưng vì sao hiện tượng tắc cống lại thường xuyên xảy ra vào mùa mưa, trong khi hệ thống thoát nước vốn được thiết kế để xử lý lượng nước lớn? Câu hỏi này không chỉ phản ánh những bất cập trong hạ tầng đô thị mà còn liên quan đến ý thức của cộng đồng và công tác quản lý môi trường.
Cống thoát nước bị tắc là một vấn đề vô cùng nhức nhối
Cống thoát nước đóng vai trò quan trọng ở trong việc dẫn nước mưa và nước thải ra khỏi khu vực dân cư, ngăn ngừa ngập lụt và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, vào mỗi mùa mưa, cống thoát nước thường dễ bị tắc nghẽn, gây ra ngập lụt và rất nhiều vấn đề khác. Dưới đây là những lý do chính để giải thích cho việc tại sao cống thoát nước thường hay bị tắc vào mùa mưa:
Lượng nước mưa tăng đột biến
✔️ Áp lực từ lượng nước lớn: Vào mùa mưa, đặc biệt là ở trong các trận mưa lớn hoặc bão, lượng nước mưa tăng đột biến, thì nó sẽ vượt quá khả năng xử lý của cống thoát nước. Điều này tạo áp lực lớn lên hệ thống, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn lên rất nhiều.
✔️ Dòng chảy mạnh cuốn theo rác thải: Nước mưa chảy nhanh ở trên bề mặt đường, cuốn theo rác thải, đất đá và các vật cản vào cống, khiến cho chúng dễ bị kẹt lại tại các điểm hẹp hoặc là tại hố ga.
✔️ Tác động của biến đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu khiến cho mưa lớn xảy ra thường xuyên và bất thường hơn, từ đó f không kịp thích ứng, đặc biệt ở các khu vực có hạ tầng thoát nước cũ kỹ hoặc thiết kế không đủ tải.
Rác thải và những vật cản tích tụ ngày càng nhiều
✔️ Rác thải sinh hoạt: Túi nilon, chai nhựa, vỏ đồ ăn, khăn ướt, hoặc là các vật dụng lớn (bỉm, quần áo cũ) bị xả xuống cống hoặc trôi vào hố ga trong mùa mưa, gây tắc nghẽn nghiêm trọng. Ví dụ: Một túi nilon kẹt ở bên trong cống sẽ có thể làm cản trở dòng chảy, dẫn đến ứ đọng và ngập lụt.
✔️ Lá cây và cành khô: Mùa mưa thường sẽ đi kèm với gió mạnh, làm lá cây, cành khô rơi xuống đường và bị cuốn vào cống, tạo thành các “đám rác” lớn, gây ra tắc nghẽn.
✔️ Đất đá và bùn lầy: Nước mưa cuốn theo đất đá, bùn lầy từ các khu vực trống hoặc công trình xây dựng, làm lắng đọng trong cống, thu hẹp đường kính và cản trở dòng chảy.
Thiết kế và quản lý hệ thống cống không đáp ứng được nhu cầu
✔️ Thiết kế cống không phù hợp: Ở nhiều khu vực, đặc biệt là ở đô thị cũ hoặc vùng nông thôn, thì hệ thống cống thoát nước được thiết kế với đường kính nhỏ, không đủ khả năng xử lý lượng nước lớn ở trong mùa mưa.
✔️ Thiếu độ dốc hợp lý: Cống sẽ không có độ dốc đủ lớn sẽ khiến cho nước chảy chậm, dễ bị ứ đọng, tạo ra điều kiện lý tưởng cho rác thải và bùn đất lắng lại, gây tắc nghẽn.
✔️ Hệ thống cống cũ kỹ, xuống cấp: Các đoạn cống thoát nước lâu năm sẽ có thể bị nứt vỡ, sạt lở, hoặc bị rễ cây xâm nhập, làm giảm khả năng thoát nước và dễ bị tắc hơn khi mà lượng nước tăng.
✔️ Thiếu bảo trì trước mùa mưa: Nếu như không được nạo vét, làm sạch cống và hố ga trước mùa mưa, thì rác thải và bùn đất tích tụ từ trước sẽ khiến hệ thống dễ bị tắc khi lượng nước tăng đột biến.
Xem thêm: Vì sao hố ga lại cần phải có nắp đậy và những loại nắp hố ga phổ biến
Cống thoát nước bị tắc rất dễ bị tắc khi gặp mưa lớn
Ý thức cộng đồng
✔️ Xả rác bừa bãi: Nhiều người dân có thói quen xả rác xuống cống hoặc là hố ga, đặc biệt trong mùa mưa, khiến cho lượng rác thải trong cống tăng lên nhanh chóng, gây ra tắc nghẽn. Ví dụ: Tại Việt Nam, thì tình trạng xả rác xuống cống diễn ra phổ biến ở các khu chợ, khu dân cư, từ đó làm cống tắc nghẽn nghiêm trọng khi mưa lớn.
✔️ Thiếu ý thức bảo vệ cống: Một số người sẽ không phân loại rác tại nguồn hoặc không dọn dẹp lá cây, rác thải trên đường, khiến cho chúng dễ bị cuốn vào cống trong mùa mưa.
✔️ Không có thùng rác công cộng: Ở nhiều khu vực, việc thiếu thùng rác công cộng khiến người dân tiện tay vứt rác xuống cống.
Tác động từ những yếu tố môi trường khác nhau
✔️ Nước biển dâng và triều cường: Ở các khu vực ven biển (như TP.HCM, Cần Thơ), thì triều cường hoặc nước biển dâng trong mùa mưa sẽ có thể làm nước tràn ngược vào cống, gây ra ứ đọng và tắc nghẽn.
✔️ Sạt lở đất: Mưa lớn gây ra sạt lở đất ở các khu vực đồi núi hoặc công trình xây dựng, khiến đất đá trôi vào cống, làm cản trở dòng chảy, nghẹt ứ cống thoát nước.
✔️ Tích tụ dầu mỡ và chất hữu cơ: Dầu mỡ đến từ nước thải sinh hoạt hoặc công nghiệp, khi gặp nước mưa, sẽ có thể đóng kết trong cống, tạo thành những khối rắn khó phân hủy, gây ra tắc nghẽn nghiêm trọng.
Hệ thống thoát nước kết hợp bị quá tải
✔️ Hệ thống kết hợp không hiệu quả: Ở rất nhiều nơi, cống thoát nước sẽ được thiết kế để thu gom cả nước mưa và nước thải sinh hoạt. Ở trong mùa mưa, lượng nước tăng đột biến có thể gây quá tải, làm cho nước thải chưa xử lý tràn ra ngoài, đồng thời đẩy rác thải và bùn đất gây ra tắc nghẽn.
✔️ Thiếu bể chứa tạm thời: Nếu như không có bể chứa tạm thời hoặc hệ thống điều tiết, lượng nước lớn trong mùa mưa sẽ làm cho cống bị quá tải, dẫn đến tắc nghẽn và ngập lụt.
✔️ Thiếu van ngăn triều: Ở tại các khu vực ven sông, biển, nếu cống không có van ngăn triều, nước sông hoặc nước biển dâng cao sẽ tràn ngược vào bên trong cống, làm tăng áp lực và gây ra tắc nghẽn.
Không bảo trì kịp thời
✔️ Thiếu đội ngũ bảo trì chuyên nghiệp: Ở rất nhiều địa phương, đặc biệt là vùng nông thôn, việc thiếu đội ngũ bảo trì cống chuyên nghiệp là khó tránh khỏi, dẫn đến việc không thể xử lý kịp thời tắc nghẽn khi có mưa lớn xảy ra.
✔️ Không có kế hoạch ứng phó: Nhiều nơi không có kế hoạch kiểm tra, nạo vét cống trước mùa mưa, khiến cho hệ thống dễ bị tắc khi lượng nước và rác thải tăng cao.
✔️ Thiếu công nghệ hiện đại: Việc bảo trì cống bằng phương pháp thủ công (dùng tay nạo vét) thường sẽ không hiệu quả, đặc biệt trong lúc đang có mùa mưa, việc xử lý nhanh các điểm tắc nghẽn là điều ưu tiên.
Cống thoát nước bị tắc rất dễ bị tắc sau mỗi đợt mưa lớn
Dưới đây chính là một số tác hại khi không xử lý cống thoát nước bị tắc kịp thời:
Ngập úng diện rộng
Khi cống bị tắc, thì nước mưa không thể thoát kịp, gây ra tình trạng ngập đường phố, khu dân cư và thậm chí cả nhà ở. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt và đi lại của người dân.
Ô nhiễm môi trường
Nước thải, rác thải và chất bẩn từ bên trong cống tràn ra ngoài sẽ khiến môi trường bị ô nhiễm nặng nề. Mùi hôi thối lan rộng gây khó chịu, gây ra ảnh hưởng đến với chất lượng không khí và mỹ quan đô thị.
Gia tăng dịch bệnh
Nước bẩn đọng lại chính là môi trường lý tưởng dành cho muỗi và vi khuẩn phát triển, dẫn đến nguy cơ bùng phát nhiều loại bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, tiêu chảy, bệnh về da...
Hư hỏng cơ sở hạ tầng
Ngập nước kéo dài sẽ khiến nền đường, móng nhà, công trình công cộng bị xói mòn, xuống cấp nhanh chóng, gây ra thiệt hại kinh tế lớn và mất an toàn dành cho người dân.
Gây ùn tắc và tai nạn giao thông
Đường phố ngập nước sẽ dễ khiến cho người điều khiển phương tiện mất kiểm soát, gây ra tai nạn. Đồng thời, giao thông bị cản trở dẫn đến tình trạng kẹt xe nghiêm trọng, nhất là vào giờ cao điểm.
Xem thêm: Những tai nạn tiềm ẩn từ hố ga mà bạn cần phải phòng tránh
Không xử lý cống thoát nước bị tắc kịp thời gây ra nhiều tác hại không ngờ
Dưới đây là những lợi ích khi nạo vét cống thoát nước trước mùa mưa có thể đem đến:
Ngăn ngừa ngập úng
Việc nạo vét sẽ giúp loại bỏ rác thải, bùn đất, lá cây và các vật cản ở trong lòng cống, giúp cho dòng chảy thông suốt, từ đó giảm nguy cơ ngập úng khi có mưa lớn.
Bảo vệ môi trường sống
Cống được làm sạch sẽ giúp hạn chế mùi hôi, ngăn nước thải tràn ra ngoài và giảm thiểu ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ở tại các khu dân cư đông đúc.
Phòng tránh dịch bệnh
Nước đọng và rác thải là nơi sinh sôi của muỗi, vi khuẩn và những côn trùng gây hại. Nạo vét cống sẽ giúp loại bỏ nguồn phát sinh bệnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Tăng tuổi thọ hệ thống thoát nước
Việc duy tu định kỳ sẽ giúp phát hiện và sửa chữa kịp thời các hư hỏng trong hệ thống cống, giảm chi phí sửa chữa lớn ở trong tương lai và kéo dài thời gian sử dụng của công trình.
Đảm bảo an toàn giao thông
Khi cống thoát nước hoạt động hiệu quả, đường phố sẽ không bị ngập, từ đó giảm nguy cơ tai nạn giao thông và giúp việc đi lại thuận tiện hơn ở trong mùa mưa.
Cống thoát nước bị tắc vào mùa mưa không chỉ là hệ quả của thiết kế hạ tầng chưa đồng bộ mà nó còn xuất phát từ thói quen xả rác bừa bãi và thiếu ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân. Để có thể khắc phục tình trạng này một cách bền vững, cần phải có sự phối hợp giữa cơ quan chức năng trong việc nâng cấp, duy tu hệ thống thoát nước và sự thay đổi tích cực trong hành vi của cộng đồng. Chỉ khi cả hệ thống cùng hành động, thì chúng ta mới có thể giảm thiểu tình trạng ngập úng, bảo vệ môi trường sống an toàn và sạch đẹp hơn ở trong mùa mưa.
