Ô nhiễm rác thải nhựa hiện đang trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng đối với hệ thống cống thoát nước và môi trường sống trên toàn cầu. Với đặc tính khó phân hủy và sự gia tăng không ngừng về số lượng, rác thải nhựa sẽ không chỉ gây tắc nghẽn cống rãnh, làm suy giảm hiệu quả thoát nước mà nó còn để lại những hậu quả lâu dài đối với hệ sinh thái tự nhiên. Bài viết này sẽ phân tích những tác động của ô nhiễm rác thải nhựa đến với hệ thống thoát nước và môi trường, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm giải pháp bền vững để giảm thiểu đi vấn nạn này.
Tác động của ô nhiễm rác thải nhựa đến với hệ thống thoát nước và môi trường
Việt Nam chính là một trong những quốc gia có lượng rác thải nhựa lớn nhất ở trên thế giới. Mỗi năm, nước ta sẽ phát sinh gần 4 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó chỉ có một phần nhỏ được tái chế. Phần lớn rác nhựa còn lại sẽ bị chôn lấp, đốt hoặc xả thẳng ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng đến với hệ thống thoát nước, sông ngòi và biển.
Lượng tiêu thụ nhựa ngày càng tăng
✔️ Trung bình, mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 41 kg nhựa/năm (theo thống kê năm 2021) và con số này tiếp tục gia tăng.
✔️ Sự phát triển của thương mại điện tử, giao đồ ăn nhanh và các sản phẩm nhựa dùng một lần (túi nilon, ống hút, hộp xốp) góp phần làm tăng lượng rác thải nhựa.
Ô nhiễm rác nhựa trong hệ thống thoát nước và môi trường
✔️ Cống rãnh đô thị thường xuyên bị tắc nghẽn do rác thải nhựa tích tụ, đặc biệt là túi nilon, chai nhựa. Điều này làm gia tăng tình trạng ngập úng vào mùa mưa.
✔️ Sông, hồ và biển Việt Nam đang bị ô nhiễm bởi rác thải nhựa. Theo ước tính, mỗi năm có khoảng 0,28 - 0,73 triệu tấn rác nhựa từ Việt Nam trôi ra đại dương.
✔️ Vi nhựa từ rác thải nhựa phân hủy dần trong môi trường nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người.
Công tác quản lý và tái chế rác thải nhựa còn nhiều hạn chế
✔️ Hệ thống thu gom và xử lý chưa đồng bộ, phần lớn rác nhựa chưa được phân loại từ nguồn mà lẫn với rác thải sinh hoạt, gây khó khăn cho việc tái chế.
✔️ Tỷ lệ tái chế thấp, phần lớn rác nhựa vẫn bị chôn lấp hoặc đốt, gây ô nhiễm môi trường và lãng phí tài nguyên.
✔️ Chưa có cơ chế xử lý triệt để, các biện pháp hạn để chế rác nhựa như thu phí túi nilon, cấm nhựa dùng một lần chưa thực sự hiệu quả.
Xem thêm: Những điều bạn nên biết về hệ thống cống thoát nước thông minh
Tác động của rác thải nhựa đến với môi trường
Rác thải nhựa sẽ đến từ rất nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu đến từ hoạt động sản xuất, sinh hoạt và tiêu dùng của con người. Dưới đây sẽ là các nguồn chính phát sinh rác thải nhựa:
Rác thải nhựa từ sinh hoạt hàng ngày
Nguồn lớn nhất (chiếm khoảng 60% tổng lượng rác nhựa)
✔️ Túi nilon, hộp xốp, chai nhựa, ống hút, thìa dĩa nhựa dùng một lần từ các hộ gia đình.
✔️ Bao bì thực phẩm, chai nước, ly nhựa, hộp đựng thức ăn từ các cửa hàng, siêu thị và quán ăn.
✔️ Những sản phẩm nhựa tiêu dùng như bàn chải đánh răng, bao bì mỹ phẩm, quần áo sợi nhựa tổng hợp.
Rác thải nhựa từ hoạt động thương mại và dịch vụ
Các cửa hàng, trung tâm thương mại, nhà hàng, quán ăn:
✔️ Sử dụng lượng lớn bao bì nhựa, hộp nhựa, túi nilon để đóng gói sản phẩm.
✔️ Ngành dịch vụ ăn uống cũng sử dụng ly, muỗng, hộp xốp và ống hút nhựa dùng một lần.
Thương mại điện tử và dịch vụ giao hàng
✔️ Sử dụng rất nhiều túi nilon, hộp nhựa, băng keo nhựa và xốp bọc hàng.
Rác thải nhựa từ sản xuất công nghiệp
Ngành công nghiệp chế tạo và sản xuất nhựa:
✔️ Bao bì nhựa công nghiệp, pallet nhựa, màng bọc nhựa ở trong sản xuất.
✔️ Các sản phẩm nhựa lỗi, hỏng, phế phẩm ở trong quá trình sản xuất.
Ngành dệt may:
✔️ Sợi tổng hợp từ polyester, nylon gây ra ô nhiễm vi nhựa trong khi giặt giũ quần áo.
Rác thải nhựa từ y tế và chăm sóc sức khỏe
Bệnh viện, phòng khám, cơ sở y tế:
✔️ Các dụng cụ y tế dùng một lần như là găng tay, khẩu trang, xi lanh, túi truyền dịch.
✔️ Các loại bao bì thuốc, chai lọ nhựa đựng dược phẩm.
Rác thải nhựa từ hoạt động nông nghiệp và thủy sản
Ngành nông nghiệp:
✔️ Màng phủ nilon, chai nhựa thuốc bảo vệ thực vật, bao bì phân bón.
✔️ Dây buộc cây, lưới nhựa và cả các vật dụng hỗ trợ trồng trọt.
Ngành thủy sản:
✔️ Các ngư cụ nhựa như là lưới đánh cá, dây nhựa, hộp xốp bảo quản hải sản.
✔️ Chất thải đến từ các trang trại nuôi trồng thủy sản.
Rác thải nhựa từ hoạt động du lịch và giải trí
Khu du lịch, bãi biển, khu vui chơi:
✔️ Rác nhựa đến từ khách du lịch như chai nước, túi nilon, đồ ăn nhanh.
✔️ Rác thải đến từ các sự kiện ngoài trời, lễ hội, hoạt động cắm trại.
Rác thải nhựa đại dương:
✔️ Các lưới đánh cá bỏ hoang, chai nhựa trôi nổi trên biển.
✔️ Nhựa phân hủy thành vi nhựa, ảnh hưởng đến với hệ sinh thái biển.
Xem thêm: Những công nghệ mới trong thiết bị nạo vét cống thoát nước
Những nguồn rác thải nhựa phổ biến
✔️ Gây ra tắc nghẽn hệ thống cống thoát nước: Rác thải nhựa, đặc biệt là túi nilon, chai nhựa và hộp xốp, chúng dễ dàng bị cuốn vào cống thoát nước và tích tụ tại các đường ống, hố ga. Khi lượng rác quá lớn, thì dòng chảy bị cản trở, dẫn đến tắc nghẽn, làm giảm hiệu suất thoát nước và gây ra ngập úng đô thị, đặc biệt trong mùa mưa.
✔️ Tăng chi phí bảo trì và xử lý: Các hệ thống thoát nước bị tắc nghẽn do rác thải nhựa buộc chính quyền và đơn vị quản lý phải tiến hành nạo vét thường xuyên hơn. Điều này sẽ làm gia tăng chi phí vận hành và bảo trì, đồng thời gây ra áp lực lớn lên trên ngân sách đô thị.
✔️ Ô nhiễm nguồn nước: Rác thải nhựa trong cống rãnh sẽ có thể phân hủy thành vi nhựa, chảy vào sông, hồ và biển, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Vi nhựa sẽ không chỉ làm suy giảm chất lượng nước mà nó còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh, đe dọa sức khỏe con người khi thâm nhập vào chuỗi thức ăn.
✔️ Góp phần làm gia tăng biến đổi khí hậu: Rác thải nhựa khi bị phân hủy trong môi trường nước và bãi rác có thể sinh ra khí methane và CO₂, làm gia tăng hiệu ứng nhà kính. Ngoài ra, việc đốt rác nhựa không đúng cách cũng sẽ thải ra khí độc hại, ảnh hưởng đến với chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng.
✔️ Gây hại cho động vật và hệ sinh thái: Nhiều loài động vật nhầm lẫn rác thải nhựa với thức ăn, dẫn đến việc ngộ độc hoặc tử vong. Đặc biệt, rác thải nhựa ở trong hệ thống thoát nước có thể trôi ra biển, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh vật biển và chuỗi thức ăn tự nhiên.
Những tác động của ô nhiễm rác thải nhựa đến với hệ thống thoát nước và môi trường
Tái chế rác thải nhựa sẽ là một giải pháp vô cùng quan trọng giúp giảm ô nhiễm môi trường, tiết kiệm tài nguyên và tối ưu hóa việc sử dụng nhựa. Dưới đây chính là một số phương pháp tái chế rác thải nhựa phổ biến hiện nay:
Tái chế cơ học (Mechanical Recycling) – Xay, nấu chảy và tái sử dụng
✔️ Phương pháp: Rác thải nhựa sẽ được thu gom, làm sạch, nghiền nhỏ, nấu chảy và đúc thành hạt nhựa tái chế. Hạt nhựa này sẽ có thể được dùng để sản xuất các sản phẩm mới như là chai nhựa, túi nilon, đồ gia dụng.
✔️ Ứng dụng: Nhựa PET từ các chai nước tái chế thành sợi polyester để làm quần áo, túi vải; Nhựa HDPE từ can nhựa sẽ được tái chế thành ống nhựa, thùng rác; Nhựa PP từ hộp đựng thực phẩm tái chế thành thảm, dây thừng.
✔️ Lợi ích: Tiết kiệm nhiều loại nguyên liệu nhựa nguyên sinh. Giảm rác thải nhựa ra môi trường.
Tái chế hóa học (Chemical Recycling) – Phân hủy thành nguyên liệu thô
✔️ Phương pháp: Sử dụng nhiệt hoặc hóa chất để phân hủy nhựa trở thành các hợp chất hóa học như dầu, khí hoặc monomer để có thể tái sử dụng trong sản xuất nhựa mới.
✔️ Ứng dụng: Nhựa PET sẽ có thể được phân hủy thành nguyên liệu để sản xuất chai mới. Một số loại công nghệ tiên tiến sẽ có thể biến nhựa thành nhiên liệu sinh học hoặc dầu tái chế.
✔️ Lợi ích: Xử lý được các loại nhựa khó tái chế. Hạn chế việc phải phụ thuộc vào dầu mỏ để sản xuất ra nhựa mới.
Tái chế nhựa thành vật liệu xây dựng
✔️ Phương pháp: Nhựa thải được trộn vào trong với bê tông, nhựa đường hoặc nén ép thành tấm nhựa cứng dùng ở trong xây dựng.
✔️ Ứng dụng: Gạch sinh thái từ nhựa tái chế. Nhựa đường tái chế sẽ giúp làm đường bền hơn và giảm chi phí bảo trì.
✔️ Lợi ích: Giảm lượng rác nhựa khó phân hủy. Ứng dụng rộng rãi hơn ở trong ngành xây dựng.
Biến rác thải nhựa thành đồ gia dụng và sản phẩm thủ công
✔️ Phương pháp: Nhựa được tái chế thành chậu cây, ghế, bàn, đồ trang trí hoặc là các sản phẩm thời trang như túi xách, giày dép.
✔️ Ứng dụng: Lốp xe cũ tái chế thành ghế, bàn. Chai nhựa sẽ được làm thành chậu cây, đèn trang trí.
✔️ Lợi ích: Giảm ô nhiễm môi trường. Tạo ra những sản phẩm hữu ích, tăng giá trị kinh tế.
Sử dụng nhựa tái chế để sản xuất nhiên liệu
✔️ Phương pháp: Công nghệ nhiệt phân giúp biến nhựa thành dầu nhiên liệu, có thể thay thế một phần nhiên liệu hóa thạch.
✔️ Ứng dụng: Nhiên liệu từ nhựa tái chế có thể dùng trong sản xuất công nghiệp và giao thông vận tải.
✔️ Lợi ích: Giảm lượng rác nhựa tồn đọng. Giảm việc phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Phân hủy sinh học và nhựa sinh học (Bio-based & Biodegradable Plastics)
✔️ Phương pháp: Phát triển các loại nhựa có khả năng phân hủy sinh học để giảm lượng rác nhựa khó tái chế.
✔️ Ứng dụng: Túi nilon sinh học phân hủy ở trong môi trường tự nhiên. Bao bì thực phẩm từ tinh bột ngô hoặc mía.
✔️ Lợi ích: Hạn chế rác thải nhựa lâu phân hủy. Thân thiện với môi trường.
Ô nhiễm rác thải nhựa chính là mối đe dọa toàn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống thoát nước và môi trường. Nó gây tắc nghẽn cống rãnh, tăng nguy cơ ngập lụt và hủy hoại hệ sinh thái. Để giảm thiểu tác động của ô nhiễm rác thải nhựa đến với hệ thống thoát nước, cần phải nâng cao nhận thức, cải thiện quản lý chất thải và áp dụng công nghệ như tái chế nhựa, thoát nước thông minh. Hành động quyết liệt sẽ giúp bảo vệ môi trường và hướng tới tương lai bền vững.
