Hố ga là một bộ phận quan trọng trong hệ thống thoát nước đô thị, giúp thu gom và điều tiết nước thải, nước mưa. Tuy nhiên, tình trạng nổ hố ga trong thời gian gần đây đã trở thành một vấn đề đáng lo ngại, gây nguy hiểm cho người dân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ sở hạ tầng. Hiện tượng này thường xảy ra do tích tụ khí độc trong lòng cống hoặc sự cố kỹ thuật, đặc biệt trong điều kiện thời tiết cực đoan. Việc tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả và giải pháp phòng tránh nổ hố ga là điều cần thiết nhằm đảm bảo an toàn cho cộng đồng và giảm thiểu rủi ro trong đời sống đô thị.
Tình trạng nổ hố ga đáng báo động
Hố ga là một bộ phận quan trọng trong hệ thống thoát nước, giúp thu gom và điều tiết dòng chảy. Cấu tạo của hố ga bao gồm các thành phần chính sau:
Nắp hố ga:
✔️ Được làm từ gang, thép, bê tông hoặc composite, có khả năng chịu lực tốt.
✔️ Giúp che đậy hố ga, ngăn chặn rác thải và đảm bảo an toàn cho người và phương tiện lưu thông.
✔️ Một số loại có thiết kế lỗ thông hơi để giảm áp suất trong hệ thống thoát nước.
Thân hố ga:
✔️ Thường làm từ bê tông cốt thép hoặc gạch, đảm bảo độ bền và khả năng chịu lực.
✔️ Có kích thước phù hợp để chứa nước thải và lắng đọng bùn đất, giúp giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn hố ga.
Đáy hố ga:
✔️ Thiết kế thấp hơn đường ống thoát nước để lắng cặn, giữ lại bùn đất, rác thải trước khi nước chảy vào cống chính.
✔️ Giúp hạn chế tắc nghẽn và bảo vệ hệ thống thoát nước hoạt động hiệu quả hơn.
Cửa thoát nước:
✔️ Là nơi kết nối hố ga với hệ thống cống thoát nước.
✔️ Được thiết kế để đảm bảo dòng chảy thông suốt, ngăn chặn tình trạng ứ đọng hoặc trào ngược nước thải.
Cửa thu nước (đối với hố ga thoát nước mưa):
✔️ Thường có dạng lưới hoặc khe hở giúp thu nước mưa vào hố ga nhanh chóng.
✔️ Ngăn rác thải lớn lọt xuống hệ thống thoát nước, giúp hạn chế tắc nghẽn.
Xem thêm: Phương pháp nạo vét hố ga bằng bơm cao áp
Tìm hiểu về hố ga
Hiện tượng nổ hố ga xảy ra chủ yếu do sự tích tụ khí dễ cháy bên trong hệ thống cống ngầm, sau đó gặp nguồn nhiệt hoặc tia lửa gây cháy nổ. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
Tích tụ khí dễ cháy
Các loại khí như metan (CH₄), hydro sulfua (H₂S), CO, CO₂ sinh ra từ quá trình phân hủy rác thải, bùn, nước thải hữu cơ trong cống ngầm. Khi khí này tích tụ đến một mức độ nhất định mà không thoát ra được, nó có thể tạo thành hỗn hợp dễ cháy với oxy trong không khí.
Nguồn kích hoạt cháy nổ
✔️ Tia lửa từ phương tiện giao thông (ô tô, xe máy chạy qua làm phát sinh tia lửa từ ống xả hoặc ma sát kim loại).
✔️ Chập điện từ hệ thống cáp ngầm (có thể gây tia lửa điện).
✔️ Tàn thuốc lá hoặc pháo hoa bị ném xuống hố ga.
✔️ Sét đánh vào hệ thống cống thoát nước.
Áp suất khí trong hố ga tăng cao
Trong những ngày nắng nóng, áp suất khí trong hố ga có thể tăng cao. Nếu bị nén quá mức, khi có tác động mạnh từ bên ngoài, áp suất sẽ thoát ra đột ngột và gây nổ.
Mưa lớn cuốn theo hóa chất dễ cháy
Khi trời mưa lớn, dầu mỡ, xăng dầu từ mặt đường bị cuốn vào hệ thống thoát nước. Những chất này có thể kết hợp với khí metan để tạo thành hỗn hợp cực kỳ dễ cháy nổ.
Vì sao hố ga lại nổ
Hố ga bị tắc nghẽn hoặc đầy có thể gây ra nhiều vấn đề như ngập úng, mùi hôi thối và thậm chí là nguy cơ cháy nổ. Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết hố ga đang gặp vấn đề:
✔️ Nước thoát chậm hoặc không thoát được: Khi mưa lớn hoặc xả nước, nước thoát rất chậm hoặc ứ đọng lâu. Nếu quan sát thấy vũng nước lớn quanh miệng hố ga, có thể cống bên dưới đã bị tắc nghẽn.
✔️ Nước trào ngược lên từ miệng cống: Khi cống không thể thoát nước, nước bẩn có thể bị đẩy ngược lên từ miệng hố ga hoặc các cống thoát nước gần đó. Hiện tượng này thường xảy ra khi hố ga bị đầy do rác thải, bùn đất hoặc dầu mỡ bám dày đặc.
✔️ Hố ga có mùi hôi thối bốc lên nồng nặc: Mùi hôi của rác thải phân hủy, khí H₂S (hydro sulfua), NH₃ (amoniac) tăng mạnh, đặc biệt vào những ngày nóng hoặc sau mưa. Nếu mùi khó chịu kéo dài, đó là dấu hiệu hố ga đã bị đầy hoặc bị tắc do cặn bẩn tích tụ lâu ngày.
✔️ Xuất hiện nhiều côn trùng, ruồi muỗi: Hố ga bị tắc, nước đọng lâu ngày tạo môi trường lý tưởng cho muỗi, gián, chuột sinh sôi. Nếu khu vực quanh hố ga có dấu hiệu nhiều muỗi hơn bình thường, có thể do cống ngầm chứa nước thải ứ đọng.
✔️ Nghe tiếng lạ từ bên dưới hố ga: Nếu nghe thấy tiếng ùng ục, sôi bọt khí phát ra từ hố ga, có thể bên trong đang tích tụ khí dễ cháy như metan (CH₄). Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, vì khí dễ cháy này có thể gây cháy nổ nếu không được xử lý kịp thời.
✔️ Sau mưa, nước thoát rất chậm hoặc đọng lâu: Nếu sau cơn mưa lớn, nước không rút đi nhanh mà ứ đọng trong thời gian dài, có thể hố ga đang bị tắc bởi rác hoặc bùn đất.
Các dấu hiệu cho thấy hố ga bị tắc nghẽn
Khi xảy ra hiện tượng nổ hố ga, tình huống có thể rất nguy hiểm, gây hỏa hoạn, sập đường hoặc ảnh hưởng đến người đi đường. Dưới đây là các bước cần làm ngay lập tức để đảm bảo an toàn:
Giữ bình tĩnh, rời xa khu vực nguy hiểm
✔️ Di chuyển ngay lập tức ra khỏi khu vực nổ để tránh lửa, khói độc hoặc nguy cơ sụt lún.
✔️ Không chạy lại gần hố ga vì có thể còn khí dễ cháy hoặc dư chấn từ vụ nổ.
✔️ Cảnh báo những người xung quanh tránh xa khu vực nguy hiểm.
Kiểm tra và xử lý nếu có cháy nổ
✔️ Nếu có cháy, tìm cách dập lửa bằng bình cứu hỏa hoặc cát, nước (nếu an toàn).
✔️ Không sử dụng điện thoại hoặc bật lửa gần khu vực vừa nổ, vì có thể còn khí metan dễ gây cháy tiếp.
Sơ cứu người bị thương (nếu có)
✔️ Nếu có người bị bỏng: Dùng nước sạch xối lên vết thương và gọi cấp cứu ngay.
✔️ Nếu có người bị ngạt khói hoặc bị thương nặng: Không di chuyển họ nếu không cần thiết, đợi nhân viên y tế đến.
Báo ngay cho cơ quan chức năng
Gọi ngay:
✔️ Cảnh sát PCCC - 114 (nếu có cháy, nổ)
✔️ Cấp cứu - 115 (nếu có người bị thương)
✔️ Cơ quan quản lý đô thị/công ty cấp thoát nước để xử lý hố ga bị hư hại.
Cảnh báo người đi đường và ngăn ngừa tai nạn tiếp theo
✔️ Đặt vật cản, biển báo tạm thời để người khác không đi vào khu vực nguy hiểm.
✔️ Nếu thấy khói hoặc bọt khí tiếp tục bốc lên, báo ngay cho cơ quan chức năng để kiểm tra khí độc.
Hỗ trợ điều tra nguyên nhân và khắc phục sự cố
✔️ Cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng nếu bạn chứng kiến vụ việc.
✔️ Theo dõi các cảnh báo từ chính quyền địa phương để biết khi nào khu vực được đảm bảo an toàn.
Lưu ý quan trọng:
✔️ Không tự ý chui xuống hố ga để kiểm tra, vì có thể còn khí độc hoặc nguy cơ sụp lún.
✔️ Không dùng diêm, bật lửa, hút thuốc gần hố ga vừa nổ để tránh cháy lan.
✔️ Không đổ nước lạnh trực tiếp vào khu vực nổ nếu có cháy, vì có thể gây nứt vỡ đường.
Xem thêm: Phương pháp nạo vét hố ga bằng máy nén khí
Khi gặp hố ga bị nổ cần nhớ những gì
Để phòng tránh hố ga bị nổ, cần thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ tích tụ khí dễ cháy và loại bỏ các yếu tố kích hoạt nổ. Dưới đây là những cách hiệu quả nhất để ngăn chặn tình trạng này:
Đảm bảo hệ thống cống thoát khí tốt
✔️ Lắp đặt van thoát khí hoặc các lỗ thông hơi giúp khí dễ cháy (metan, hydro sulfua) không bị tích tụ trong hố ga.
✔️ Kiểm tra độ thông thoáng của hệ thống cống, tránh tình trạng khí bị nén quá mức.
Định kỳ vệ sinh, nạo vét hố ga
✔️ Hút bùn, rác thải và dầu mỡ để giảm thiểu khí độc sinh ra từ quá trình phân hủy.
✔️ Lên kế hoạch nạo vét định kỳ (tùy vào khu vực, thường từ 3 - 6 tháng/lần).
✔️ Xử lý nước thải công nghiệp trước khi xả vào hệ thống thoát nước để tránh tạo khí dễ cháy.
Tránh các nguồn lửa, tia lửa điện gần hố ga
✔️ Không vứt tàn thuốc lá, bật lửa, đốt rác gần hố ga.
✔️ Tránh để tia lửa điện từ hệ thống cáp ngầm bằng cách kiểm tra, bảo trì dây điện định kỳ.
✔️ Không ném pháo, bật diêm gần nắp cống vì có thể gây cháy nổ ngay lập tức.
Kiểm soát phương tiện giao thông
✔️ Tránh phanh gấp, đánh lửa mạnh khi đi qua khu vực hố ga, nhất là khi có dấu hiệu rò rỉ khí.
✔️ Không để nhiên liệu (xăng, dầu) rò rỉ trên mặt đường, vì khi tràn vào cống, nó có thể trở thành chất kích nổ nguy hiểm.
Xử lý nước mưa và chất thải nguy hiểm
✔️ Ngăn chặn dầu mỡ, hóa chất độc hại từ các khu công nghiệp, trạm xăng dầu chảy vào hệ thống cống.
✔️ Sau mưa lớn, kiểm tra hố ga xem có bị tích tụ khí bất thường không.
Cảnh báo và nâng cấp hố ga an toàn
✔️ Sử dụng nắp hố ga chống nổ có lỗ thông hơi để khí dễ cháy thoát ra ngoài an toàn.
✔️ Lắp đặt biển cảnh báo nguy hiểm tại các khu vực có nguy cơ nổ hố ga.
✔️ Kiểm tra định kỳ bằng thiết bị đo khí để phát hiện và xử lý sớm khi có khí metan, hydro sunfua tích tụ.
Xử lý kịp thời khi có dấu hiệu nguy hiểm
✔️ Nếu thấy mùi khí nặng, bọt khí sôi, nước trào ngược từ hố ga, tuyệt đối không đến gần hoặc gây tia lửa.
✔️ Báo ngay cho cơ quan quản lý đô thị, công ty cấp thoát nước để kiểm tra và xử lý.
Nổ hố ga là hiện tượng khí dễ cháy tích tụ trong hố ga thoát nước, gặp nguồn lửa hoặc tia lửa gây cháy nổ mạnh, dẫn đến thiệt hại tài sản và đe dọa tính mạng con người. Đây là vấn đề nghiêm trọng trong đô thị, đòi hỏi sự quản lý, bảo trì hệ thống thoát nước hiệu quả để ngăn ngừa rủi ro.
