Tại nhiều khu vực, tình trạng cống thoát nước xuống cấp, hư hỏng và tắc nghẽn đang trở nên phổ biến, gây ra hàng loạt mối nguy hiểm tiềm tàng. Từ việc ngập úng kéo dài, ô nhiễm môi trường, đến nguy cơ tai nạn cho người đi đường – tất cả đều là những hệ lụy nghiêm trọng nếu hệ thống thoát nước không được duy tu, sửa chữa kịp thời. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý đô thị bền vững.
Cống thoát nước xuống cấp tạo ra nhiều mối nguy hiểm tiềm tàng
Cống thoát nước xuống cấp do nhiều nguyên nhân khác nhau, cả khách quan lẫn chủ quan như:
✔️ Tuổi thọ công trình đã quá hạn: Nhiều hệ thống cống thoát nước được xây dựng từ hàng chục năm trước, hiện đã xuống cấp nghiêm trọng nhưng chưa được thay thế hoặc nâng cấp đúng lúc.
✔️ Thiếu bảo trì, kiểm tra định kỳ: Việc không thường xuyên nạo vét, kiểm tra, sửa chữa khiến cống dễ bị tắc nghẽn, hư hỏng hoặc vỡ ngầm mà không được phát hiện kịp thời.
✔️ Ý thức người dân chưa cao: Rác thải sinh hoạt, dầu mỡ, vật liệu xây dựng bị xả trực tiếp xuống cống, gây tắc nghẽn cống thoát nước và bào mòn kết cấu bên trong hệ thống thoát nước.
✔️ Quá tải do đô thị hóa nhanh: Dân số và hạ tầng phát triển nhanh khiến lượng nước thải tăng mạnh, trong khi hệ thống cũ không đáp ứng được công suất, dẫn đến quá tải và hư hỏng.
✔️ Ảnh hưởng từ thiên tai và biến đổi khí hậu: Mưa lớn bất thường, ngập úng kéo dài hay đất nền thay đổi cũng làm ảnh hưởng đến kết cấu và độ bền của hệ thống cống.
✔️ Thi công không đảm bảo chất lượng: Một số công trình thoát nước được thi công với vật liệu kém chất lượng hoặc không đúng quy chuẩn kỹ thuật, khiến chúng nhanh chóng xuống cấp sau thời gian ngắn sử dụng.
Xem thêm: Vì sao hố ga sạch là bí quyết phòng chống ô nhiễm môi trường đô thị
Các tác nhân làm cho cống thoát nước xuống cấp
Cống thoát nước là một phần quan trọng trong hệ thống hạ tầng đô thị và nông thôn, đảm bảo việc dẫn nước mưa, nước thải sinh hoạt ra khỏi khu vực dân cư. Tuy nhiên, khi cống thoát nước xuống cấp do không được bảo trì, sửa chữa kịp thời, chúng có thể tạo ra nhiều mối nguy hiểm tiềm tàng, ảnh hưởng đến an toàn, sức khỏe và môi trường sống. Dưới đây là những mối nguy hiểm cụ thể do cống thoát nước xuống cấp gây ra:
Nguy cơ tắc nghẽn và ngập lụt
✔️ Tắc nghẽn nghiêm trọng: Cống xuống cấp thường bị nứt vỡ, sạt lở hoặc bị rễ cây xâm nhập, làm giảm khả năng thoát nước. Rác thải, bùn đất và các vật cản dễ tích tụ tại các điểm hư hỏng, gây tắc nghẽn nghiêm trọng.
✔️ Ngập lụt khu vực dân cư: Khi cống thoát nước không thể dẫn nước hiệu quả, nước mưa hoặc nước thải sẽ ứ đọng, gây ngập lụt trên đường phố, khu dân cư hoặc đồng ruộng, đặc biệt trong mùa mưa.
✔️ Hậu quả: Gây ra gián đoạn giao thông và sinh hoạt của người dân. Làm hư hỏng tài sản (nhà cửa, xe cộ, mùa màng) và tăng chi phí khắc phục. Tạo ra môi trường lý tưởng cho vi khuẩn và côn trùng sinh sôi, làm tăng nguy cơ bệnh truyền nhiễm.
Nguy cơ sụp lún
✔️ Sạt lở và sụp lún mặt đường: Cống xuống cấp, bị nứt vỡ hoặc sạt lở, làm yếu nền đất phía trên. Khi có xe cộ đi qua hoặc mưa lớn, mặt đường có thể bị sụp lún, gây ra nguy hiểm cho người tham gia giao thông.
✔️ Ảnh hưởng đến công trình xung quanh: Cống xuống cấp có thể làm đất xung quanh bị xói mòn, ảnh hưởng đến móng của các công trình gần đó (nhà ở, cầu đường), gây lún nứt hoặc sụp đổ.
✔️ Hậu quả: Gây ra tai nạn giao thông, thiệt hại về người và tài sản. Làm gián đoạn giao thông, ảnh hưởng đến kinh tế và sinh hoạt. Tăng chi phí sửa chữa hạ tầng và công trình.
Ô nhiễm môi trường
✔️ Ô nhiễm nguồn nước: Khi cống xuống cấp, bị nứt vỡ hoặc rò rỉ, khiến nước thải sinh hoạt chứa vi khuẩn, hóa chất và chất hữu cơ thấm vào đất hoặc tràn ra sông, hồ, gây ô nhiễm nguồn nước ngầm và nước mặt – nguồn nước chính để sinh hoạt và tưới tiêu.
✔️ Ô nhiễm không khí: Nước thải bị ứ đọng do cống xuống cấp phân hủy tạo ra mùi hôi và khí độc (như H2S, metan), làm ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người dân.
✔️ Rác thải trôi ra môi trường: Cống bị hư hỏng không thể giữ lại rác thải, khiến rác thải nhựa (túi nilon, chai nhựa) trôi ra sông, biển, gây ô nhiễm hệ sinh thái thủy sinh và làm gia tăng vấn đề rác thải nhựa.
✔️ Hậu quả: Gây ra ô nhiễm môi trường nước và không khí, ảnh hưởng đến hệ sinh thái. Làm mất mỹ quan đô thị, giảm giá trị khu vực.
Lây lan bệnh truyền nhiễm
✔️ Môi trường cho vi khuẩn và côn trùng sinh sôi: Cống xuống cấp gây ứ đọng nước bẩn, tạo điều kiện cho vi khuẩn, vi rút và côn trùng (như muỗi, ruồi) sinh sôi, làm tăng nguy cơ lây lan các bệnh như sốt xuất huyết, tiêu chảy, viêm da.
✔️ Tiếp xúc với nước bẩn: Nước thải sinh hoạt tràn ra đường do cống xuống cấp chứa vi khuẩn và hóa chất độc hại, gây nguy cơ cho người dân (đặc biệt là trẻ em) khi tiếp xúc.
✔️ Hậu quả: Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, tăng nguy cơ dịch bệnh. Tăng chi phí y tế và ảnh hưởng đến chất lượng sống.
Cống thoát nước xuống cấp gây ra nhiều sự nguy hiểm cho mọi người
Nguy cơ cháy nổ vì khí độc
✔️ Tích tụ khí metan: Cống xuống cấp, chứa rác thải hữu cơ phân hủy, tạo ra khí metan – một loại khí dễ cháy. Nếu không được thông thoáng, khí metan có thể tích tụ và gây cháy nổ khi gặp tia lửa (từ tàn thuốc, bật lửa, hoặc thiết bị điện).
✔️ Khí H2S gây ngộ độc: Hydro sunfua (H2S) cũng là khí độc trong cống xuống cấp, có thể gây ngộ độc cho công nhân bảo trì hoặc người dân nếu hít phải với nồng độ cao.
✔️ Hậu quả: Gây ra cháy nổ, thiệt hại về người và tài sản. Tạo ra sự nguy hiểm không đáng có cho công nhân bảo trì và người dân sống gần khu vực cống.
Nguy cơ tai nạn
✔️ Khó khăn khi bảo trì: Cống xuống cấp, chứa nhiều khí độc và rác thải nguy hiểm, làm tăng nguy cơ tai nạn lao động cho công nhân bảo trì, như ngạt thở, ngộ độc khí, hoặc ngã khi làm việc trong điều kiện chật hẹp, thiếu ánh sáng.
✔️ Tăng chi phí và thời gian bảo trì: Cống xuống cấp thường sẽ khó làm sạch và sửa chữa, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và chi phí hơn, đồng thời làm tăng nguy cơ tai nạn trong quá trình xử lý.
✔️ Hậu quả: Nguy hiểm cho công nhân bảo trì, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý sự cố. Làm tăng chi phí bảo trì và khắc phục hư hỏng.
Ảnh hưởng đến giao thông và sinh hoạt
✔️ Gián đoạn giao thông: Cống xuống cấp gây ngập lụt hoặc sụp lún mặt đường, làm gián đoạn giao thông, ảnh hưởng đến việc đi lại, vận chuyển hàng hóa và sinh hoạt của người dân.
✔️ Nguy cơ tai nạn giao thông: Đường ngập nước hoặc sụp lún do cống xuống cấp làm tăng nguy cơ tai nạn giao thông, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu (mưa lớn, ban đêm).
✔️ Ảnh hưởng đến kinh tế và sinh hoạt: Cống bị ngập lụt và gián đoạn giao thông gây ảnh hưởng đến các hoạt động kinh doanh, đi học, đi làm, làm giảm chất lượng sống của người dân.
✔️ Hậu quả: Làm gián đoạn sinh hoạt, kinh tế bị ảnh hưởng. Tăng nguy cơ tai nạn và chi phí khắc phục.
Tăng gánh nặng kinh tế
✔️ Chi phí sửa chữa lớn: Cống xuống cấp nếu không được xử lý kịp thời sẽ dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng, đòi hỏi chi phí thay thế hoặc nâng cấp lớn, gây gánh nặng kinh tế cho chính quyền và người dân.
✔️ Chi phí khắc phục hậu quả: Ngập lụt, ô nhiễm và tai nạn do cống xuống cấp làm tăng chi phí khắc phục hậu quả, bao gồm sửa chữa hạ tầng, xử lý ô nhiễm và điều trị bệnh tật.
✔️ Hậu quả: Gây lãng phí nguồn lực kinh tế và tài nguyên. Ảnh hưởng đến ngân sách công và đời sống người dân.
Xem thêm: Vì sao cống thoát nước khu dân cư liên tục bị tắc nghẽn?
Cống thoát nước xuống cấp gây ra nhiều sự nguy hiểm tiềm ẩn cho mọi người
Dưới đây chính là một số cách hiệu quả giúp hạn chế tình trạng cống thoát nước xuống cấp:
✔️ Bảo trì, nạo vét định kỳ: Cần thực hiện kiểm tra, vệ sinh và nạo vét cống định kỳ để loại bỏ rác thải, bùn đất, giúp dòng chảy thông suốt và kéo dài tuổi thọ hệ thống.
✔️ Nâng cấp, cải tạo hệ thống thoát nước cũ: Các tuyến cống đã xuống cấp, hư hỏng nặng cần được thay thế hoặc cải tạo kịp thời, sử dụng vật liệu bền vững và kỹ thuật hiện đại.
✔️ Tăng cường ý thức cộng đồng: Vận động người dân không xả rác, dầu mỡ hay các chất thải không phân hủy xuống cống. Cộng đồng cùng giám sát và bảo vệ hệ thống thoát nước tại địa phương.
✔️ Quy hoạch và thiết kế hợp lý: Cần quy hoạch hệ thống thoát nước phù hợp với mật độ dân cư và đặc điểm địa hình. Thiết kế phải tính đến khả năng chống ngập và nhu cầu phát triển trong tương lai.
✔️ Ứng dụng công nghệ hiện đại: Áp dụng các công nghệ giám sát từ xa, cảm biến phát hiện tắc nghẽn hoặc hư hỏng để kịp thời xử lý trước khi xảy ra sự cố lớn.
✔️ Xử lý nghiêm vi phạm: Cần có chế tài mạnh đối với các hành vi xả thải bừa bãi, xây dựng lấn chiếm làm hư hại hệ thống cống thoát nước.
✔️ Tăng cường đầu tư từ nhà nước và xã hội hóa: Nhà nước cần bố trí đủ ngân sách cho công tác bảo trì và phát triển hệ thống thoát nước. Đồng thời, kêu gọi doanh nghiệp và người dân cùng tham gia đầu tư, đóng góp.
Tình trạng cống thoát nước xuống cấp không chỉ là dấu hiệu của một hệ thống hạ tầng đô thị đang bị bỏ quên, mà còn là mầm mống của nhiều hiểm họa đối với sức khỏe, an toàn và môi trường sống của cộng đồng. Để ngăn chặn những rủi ro này, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, nâng cấp và bảo trì hệ thống thoát nước một cách thường xuyên và hiệu quả.
